Giáo án Tiếng Việt 5 - Bài: Cảm thụ văn học

 Tuần 5
 Ngày soạn : 24/9/2010
	 Ngày giảng: Thứ ba, ngày 28/9/2010
 Cảm thụ văn học
A.Thế nào là cảm thụ văn học?
Cảm thụ văn học chính là sự cảm nhận nhũng giá tri nổi bật, những điều sâu sắc, tế nhị và đẹp đẽ của văn học thể hiện trong tác phẩm(cuốn truyện, bài văn, bài thơ,...) hay một bộ phận của tác phẩm(đoạn văn, đoạn thơ,... thậm chí một từ ngữ có giá trị trong câu văn, câu thơ).
B.Yêu cầu rèn luyện về cảm thụ văn học ở tiểu học:
- Bồi dưỡng năng lực CTVH cho HS là một nhiệm vụ quan trọng nhằm “Bồi dưỡng tình yêu tiếng Việt và nhình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng, giàu đẹp của tiếng Việt, góp phần hình thành nhân cách cho HS.
- Để có năng lực CTVH sâu sắc và tinh tế, cần có sự say mê, hứng thú khi tiếp xúc với văn thơ; chịu khó tích luỹ vốn hiểu biết về thực tế cuộc sống và văn học; nắm vững kiến thức cơ bản về tiếng Việt phục vụ cho CTVH; kiên trì rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn về CTVH.
C. Bài tập thực hành:
1.Bài tập tìm hiểu tác dụng của cách dùng từ, đặt câu sinh động.
 Bài 1: Đoạn thơ dưới đây có những từ nào là từ láy? Hãy nêu rõ tác dụng gợi tả của mỗi từ láy đó.
Quý nhà ai chín đỏ cây,
Hỡi em đi học hây hây má tròn
 Trường em mấy tổ trong thôn
Ríu ra ríu rít chim non đầu mùa.
 * Gợi ý HS làm bài
 Gợi ý
Từ láy trong đoạn thơ: hây hây, ríu ra ríu rít.
Tác dụng gợi tả:
 + hây hây( má tròn): màu da đỏ phơn phớt trên má, tươi tắn và đầy sức sống.
 + ríu ra ríu rít.: nhiều tiếng chim kêu hay tiêng cười nói trong và cao, vang lên liên tiếp và vui vẻ.
Bài 2: Các câu hỏi trong những đoạn thơ dưới đây có điểm gì khác so với kiểu câu hỏi thông thường? Hãy cho biết tác dụng của câu hỏi(in đậm) trong từng đoạn thơ.
 Trang thơ tôi đằm lại
 Giữa nhà tù Sơn La
 Tô Hiệu ơi !Có phải
 Anh về cùng mùa hoa ?
	Tạ Hữu Yên
 Đây rồi Hòn Én, Hòn Tre,
 Xa xa Hòn Khói, đi về thuyền ai?
 Mặt trời vừa mọc ban mai, 
 Mênh mong cát trắng hồng phai mịn màng.
Sóng Hồng
Dừa ơi dừa, người bao nhiêu tuổi,
 Mà lá tươi xanh mãi đến giờ ?
 Tôi nghe gió ngàn xua đang gọi,
 Xào xạc lá dừa hay tiêng gươm khua.
 Lê Anh Xuân
 * Gợi ý HS làm bài
- Câu hỏi trong các đoạn thơ trên khác với câu hỏi thông thường:Không yêu cầu phải có câu trả lời.( Đây là những câu hỏi chỉ nhằm tác dụng gợi mở hay để nhấn mạnh cảm xúc, khẳng định ý muốn nói, tạo ra sự chú ý- còn gọi là câu hỏi tu từ.)
 - Tác dụng cụ thể của từng câu hỏi:
 + Ở đoạn thơ a: ... khẳng định ý muốn nói( “ Anh về cùng mùa hoa”), bộc lộ tình cảm sâu nặng với người chiến sĩ cộng sản Tô Hiệu.
 + Ở đoạn thơ b: ... gợi mở bộc lộ cảm xúc trước vẻ đẹp của non nước Nha Trang.
 + Ở đoạn thơ c: ... gợi sự chú ý, bộc lộ lòng khâm phục trước sức sống mãnh liệt của cây dừa quê hương.
Bài 3: Trong bµi Mïa thu míi, nhµ th¬ Tè H÷u viÕt:
Yªu biÕt mÊy nh÷ng dßng s«ng b¸t ng¸t
Gi÷a ®«i bê dµo d¹t lóa ng« non
Yªu biÕt mÊy, nh÷ng con ®­êng ca h¸t
Qua c«ng tr­êng míi dùng m¸i nhµ son!
Theo em, khæ th¬ trªn ®· béc lé c¶m xóc cña t¸c gi¶ tr­íc nh÷ng vÎ ®Ñp g× trªn ®Êt n­íc chóng ta?
* Gợi ý HS làm bài
Khæ th¬ béc lé c¶m xóc cña t¸c gi¶ tr­íc nh÷ng c¶nh ®Ñp:
-VÎ ®Ñp cña nh÷ng “dßng s«ng b¸t ng¸t” ®ang ch¶y gi÷a “®«i bê dµo d¹t lóa non”. §ã còng chÝnh lµ vÎ ®Ñp høa hÑn mét cuéc sèng Êm no cho nh÷ng ng­êi d©n trªn ®Êt n­íc chóng ta.
-VÎ ®Ñp cña nh÷ng “ con ®­êng ca h¸t” (vui, phÊn khëi) v× ®­îc ch¹y qua c«ng tr­êng ®ang x©y dùng nh÷ng m¸i nhµ ngãi míi. §ã còng chÝnh lµ vÎ ®Ñp cña h¹nh phóc ®Çy høa hÑn ®èi víi nh©n d©n ta.
Bài 4: Trong bµi ViÖt Nam th©n yªu (TV5-tËp 1), nhµ th¬ NguyÔn §×nh Thi cã viÕt:
ViÖt Nam ®Êt n­íc ta ¬i!
Mªnh m«ng biÓn lóa ®©u trêi ®Ñp h¬n.
C¸nh cß bay l¶ dËp dên,
M©y mê che ®Ønh Tr­êng S¬n sím chiÒu.
Nªu nh÷ng c¶m nhËn cña em khi ®äc ®o¹n th¬ trªn.
* Gợi ý HS làm bài
 §o¹n th¬ béc lé c¶m xóc d¹t dµo cña t¸c gi¶ tr­íc nh÷ng vÎ ®Ñp b×nh dÞ trªn ®Êt n­íc ViÖt Nam th©n yªu. H×nh ¶nh “ biÓn lóa” réng mªnh m«ng gîi cho ta niÌm tù hµo vÒ sù giµu ®Ñp, trï phó cña quª h­¬ng. H×nh ¶nh “ c¸nh cß bay l¶ dËp dên” gîi vÎ nªn th¬, xao xuyÕn mäi tÊm lßng. §Êt n­íc cßn mang niÒm tù hµo víi vÎ ®Ñp hïng vÜ cña “®Ønh Tr­êng S¬n” cao vêi vîi sím chiÒu m©y phñ. §o¹n th¬ ®· gióp ta c¶m nhËn ®­îc t×nh c¶m thiÕt tha yªu quý vµ tù hµo vÒ ®Êt n­íc cña t¸c gi¶ NguyÔn §×nh Thi.
Bài tập về nhà
Bài 5: Trong cuèn Håi kÝ B¸c Hå, hai nhµ v¨n Hoµi Thanh vµ Thanh TÞnh ®· t¶ phong c¶nh quª h­¬ng B¸c nh­ sau:
Tr­íc m¾t chóng t«i, gi÷a hai d·y nói lµ nhµ B¸c víi c¸nh ®ång quª B¸c. Nh×n xuèng c¸nh ®ång cã ®ñ c¸c mµu xanh, xanh pha vµng cña ruéng mÝa, xanh rÊt m­ît mµ cña lóa ®­¬ng thêi con g¸i, xanh ®Ëm cña nh÷ng rÆng tre; ®©y ®ã mét vµi c©y phi lao xanh biÕc vµ nhiÒu mµu xanh kh¸c n÷a.
§äc ®o¹n v¨n trªn, em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch dïng tõ ng÷ chØ mµu xanh? C¸ch dïng tõ ng÷ nh­ vËy ®· gãp phÇn gîi t¶ ®IÒu g× vÒ c¶nh vËt trªn quª B¸c?
* Gợi ý HS làm bài
§o¹n v¨n dïng tõ ng÷ chØ mµu xanh thËt ®a d¹ng vµ phï hîp víi tõng c¶nh vËt: ruéng mÝa xanh pha vµng, lóa chiªm ®­¬ng thêi con g¸i ( giai ®o¹n ph¸t triÓn m¹nh) cã mµu xanh rÊt m­ît, rÆng tre xanh ®Ëm, phi lao xanh biÕc. C¸ch dïng tõ ng÷ nh­ vËy gãp phÇn gîi t¶ vÎ ®Ñp nªn th¬ vµ trµn trÒ søc sèng cña c¶nh vËt trªn quª h­¬ng B¸c.
Ngày soạn: 29/ 9/ 2010
 Ngày giảng: Thứ năm, ngày 30 / 9 /2010 
Luyện từ và câu
LUYỆN TẬP VỀ CẤU TẠO TỪ
Bài 7 :
Gạch 1 gạch dưới những từ 2 tiếng trong đoạn văn sau :
Trên quảng trường Ba Đình lịch sử, lăng Bác uy nghi và gần gũi. Cây và hoa khắp miền đất nước về đây tụ hội, đâm chồi , phô sắc và toả ngát hương thơm.
*Đáp án : Từ 2 tiếng : quảng trường ,Ba Đình, lịch sử,uy nghi, gần gũi, khắp miền, đất nước, tụ hội, đâm chồi, phô sắc , toả ngát, hương thơm.
-Lưu ý : khắp miền cũng có thể xếp vào nhóm 2 từ đơn 
Bài 8 :
Dùng ( / ) tách các từ trong đoạn văn sau :
Giữa vườn lá xum xuê , xanh mướt, còn ướt đẫm sương đêm, có một bông hoa rập rờn trước gió. Màu hoa đỏ thắm, cánh hoa mịn màng, khum khum úp sát voà nhau như còn chưa muốn nở hết. Đoá hoa toả hương thơm ngát.
*Đáp án : Từ phức : vườn lá, xum xuê, xanh mướt, ướt đẫm, sương đêm, bông hoa, rập rờn , đỏ thắm, cánh hoa , mịn màng, khum khum, ngập ngừng, đoá hoa ,toả hương, thơm ngát
- Lưu ý : sương đêm, cánh hoa, toả hương cũng có thể tách ra làm 2 từ.
Bài 9 :
Dùng ( / ) tách từng từ trong đoạn văn sau: 
Mùa xuân đã đến. Những buổi chiều hửng ấm, từng đàn chim én từ dãy núi đằng xa bay tới, lượn vòng trên những bến đò, đuổi nhau xập xè quanh những mái nhà cao thấp. Những ngày mưa phùn, người ta thấy trên những bãi soi dài nổi lên ở giữa sông, những con giang , con sếu coa gần bằng người, theo nhau lững thững bước thấp thoáng trong bụi mưa trắng xoá...
*Đáp án : Từ phức : Mùa xuân, buổi chiều, hửng ấm, chim én, đằng xa, lượn vòng, bến đò, đuổi nhau, xập xè, mái nhà, mưa phùn, người ta, bãi soi, nổi lên, theo nhau, lững thững, thấp thoáng, bụi mưa, trắng xoá.
Bài 10:
Tìm các từ đơn và từ phức trong các câu văn sau:
a)Nước Việt Nam xanh muôn ngàn cây lá khác nhau. Cây nào cũng đẹp, cây nào cũng quý. Nhưng thân thuộc nhất vẵn là tre nứa. Tre Đồng Nai, nứa Việt Bắc, tre ngút ngàn Điện Biên Phủ.
b) Mùa xuân mong ước đã đến. Đầu tiên, từ trong vườn, mùi hoa hồng, hoa huệ sực nức bốc lên.
c) Mưa mùa xuân xôn xao, phơi phới,...Những hạt mưa bé nhỏ, mềm mại, rơi mà như nhảy nhót.
*Đáp án : Từ phức:
 a) Việt Nam, muôn ngàn, cây lá, khác nhau, thân thuộc, tre nứa, Đồng Nai, Việt Bắc, ngút ngàn, Điện Biên Phủ.
 b) Mùa xuân, mong ước, Đầu tiên,hoa hồng, hoa huệ, sức nức, bốc lên.
 c) mùa xuân, xôn xao, phơi phới, hạt mưa, bé nhỏ,mềm mại, nhảy nhót.