Một số biện pháp giúp học sinh khá giỏi lớp 5 nhận diện và giải các bài toán có dạng tương tự toán chuyển động đều

A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
 Toán học góp phần quan trọng trong việc đặt nền móng cho sù hình thành và phát triển nhân cách học sinh, là ''chìa khoá'' mở cöa cho tất cả các ngành khoa học khác, ®ång thêi nó cßn là công cụ cần thiết của người lao động trong thời đại mới. Cho nªn cã thể coi việc dạy - học giải toán là '' hòn đá thử vàng'' của dạy - học toán. Đặc biết nếu giáo viên biết kết hợp học với hành, dạy học gắn với đời sống, thông qua việc cho học sinh giải các bài toán có liên hệ gần gũi với cuộc sống một cách thích hợp sẽ giúp các em hình thành, rèn luyện và biuết vận dụng thành thạo những kĩ năng thực hành cần thiết đó vào đời sống hàng ngày. Vậy làm thế nào để giúp học sinh giỏi lớp mình tư duy một cách tích cực, linh hoạt, biết vận dụng các kiến thức đã học vào các tình huống toán học khác nhau? Trong nhiều trường hợp làm thế nào để phát hiện, nhận diện được dạng toán và biết cách giải các bài toán này?  Từ những suy nghĩa đó tôi đã chọn đề tài: “Một số biện pháp giúp học sinh khá giỏi lớp 5 nhận diện và giải các bài toán có dạng tương tự toán chuyển động đều”. 
 II THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN 
1. THỰC TRẠNG 	
 Ở lớp 5, kiến thức toán đối với các em không còn mới lạ, khả năng nhận thức của các em đã được hình thành và phát triển ở các lớp d­íi. Tuy nhiên trình độ nhận thức của HS không đồng đều. Trong khi ®ã yêu cầu nhËn diÖn c¸c d¹ng to¸n vµ giải các bài toán có lời văn l¹i cao hơn những lớp trước rÊt nhiÒu, các em phải đọc nhiều, viết nhiều, bài làm phải trả lời chính xác phép tính với các yêu cầu của bài toán đưa ra,
 Trong thực tế, một số dạng toán cũng có ba đại lượng và chúng có quan hệ với nhau giống như ba đại lượng của toán chuyển động đều đó là: Công việc cụ thể, tốc độ (năng suất) làm việc và thời gian để hoàn thành công việc đó. (Hoặc lượng nước trong bể, tốc độ (năng suất chảy) và thời gian nước chảy đầy bể, Trong mỗi bài toán dạng này thường có một đại lượng không đổi như công việc cần làm xong, thể tích của bể nước tương tự như quãng đường không đổi  Nhưng học sinh không được học nhiều nên rất khó để vận dụng vào cuộc sống hàng ngày. 
2. NGUYÊN NHÂN:
 - Do nhận diện dạng toán không chính xác nên các em thường găph khó khăn về tìm cách giải và trình bày bài giải như giải sai, viết câu lới giả chưa đúng,  không biết cách tìm các cách giải khác nhau hoặc không biết dựa vào bài toán đã cho để khai thác và phát triển bài toán
 - Học sinh thường không chú ý phân tích theo các điều kiện của bài toán nên đã lựa chọn sai phép tính
 - Dạng toán chuyển động đều các em chỉ được học trong một thời gian ngắn nên để giúp các em nắm chắc, nhớ lâu dạng toán này và biết vận dụng nó để giải các dạng toán tương tự là điều vô cùng khó. 
 III GIẢI PHÁP 
 Để gióp HS thực hiện tốt việc nhận diện và giải các dạng toán tương tự toán chuyển động thì trước hết chúng ta cần phải: 
 - Củng cố kiến thức cơ bản của toán chuyển động đều thật chắc. GV nghiên cứu, tìm biện pháp giảng dạy thích hợp, giúp các em nhận diện dạng toán chính xác, giải bài toán một cách vững vàng, hiểu sâu được bản chất ván đề cần tìm. 
- Lựa chọn, sắp xếp hệ thống các bài tập từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp để các em có thể vận dụng tốt các kiến thức đã học. 
- Hướng dẫn HS nhận dạng bài toán bằng nhiều cách: đọc, nghiên cứu đề, phân tích bằng nhiều phương pháp (mô hình, sơ đồ đoạn thẳng, suy luận, ) để các em dễ hiểu, dễ nắm bài hơn.
- Không nên dừng lại ở kết quả ban đầu là giải đúng bài toán mà luôn có yêu cầu cao hơn đối với HS như: tìm các cách giải khác nhau sau đó hướng dẫn các em lựa chọn cách giải hay nhất, ngắn gọn nhất, hoặc ra một bài toán tương tự, thay đổi dự kiện bài toán đã cho để được những bài toán khác, 
- GV luôn đổi mới phương pháp dạy häc bằng nhiều hình thức như: trò chơi Rung chu«ng vµng, ¤ sè k× diÖu, §èi mÆt, §ố vui.... phù hợp với đối tượng HS của mình: " Lấy HS để hướng vào hoạt động học, thầy là người hướng dẫn, tổ chức, trò nhận thức chủ động trong việc giải toán ''.
- Có kế hoạch cụ thể giúp HS luyện tập, củng cố các kiến thức và thao tác thực hành đã học, rèn luyện kỹ năng tính toán, tõng bước vận dụng vào thực tiễn. Phát triển năng lực tư duy, rèn luyện phương pháp và kỹ năng suy luận toán lôgic thông qua cách trình bày bài giải, lời giải đúng, ngắn gọn, sáng tạo trong cách thực hiện giải toán  khêu gợi khả năng quan sát, phỏng đoán, tìm tòi, giúp các em hứng thú, say mê học toán.
b. néi dung
Biện pháp 1: Giúp học sinh nắm chắc kiến thức toán chuyển động đều.
 Trong chương trình lớp 5, HS được học về toán chuyển động đều. Dạng toán này được đề cập đến ba đại lượng: Vận tốc, quãng đường và thời gian. Nên trước hết GV cần giúp HS củng cố, nắm chắc kiến thức cơ bản về toán chuyển động đều thông qua các bài: Vận tốc, Quãng đường, Thời gian và các bài luyện tập về toán chuyển động trong SGK Toán 5. 
1. Vận tốc: là quãng đường động tử (ô tô, xe đạp. xe máy, ) đi được trong một đơn vị thời gian. Vận tốc được tính bằng công thức: v = 
2. Thời gian: Thời gian được tính bằng công thức: t = . 
3. Quãng đường: Quãng đường được tính bằng công thức: s = v x t. 
Nắm chắc những kiến thức này các em sẽ hiểu rõ cách tìm vận tốc của một động tử (ô tô, xe máy, xe đạp, ), thời gian cần để đi hết quãng đường hoặc quãng đường đi được trong một khoảng thời gian nhất định, ... Từ đó các em có kiến thức để giải các bài toán chuyển động của 2 động tử (cùng chiếu hay ngược chiều; xuất phát cùng một lúc hay không cùng thời gian; xuất phát cùng địa điểm hay không cùng địa điểm, ) Từ đó các em biết vận dụng để nhận diện toán và biết cách giải, tìm được kết quả của các đại lượng tương tự vận tốc, thời gian trong toán chuyển động đều như: Năng suất làm việc; thời gian để hoàn thành công việc (khi làm chung hay làm riêng). 
Biện pháp 2: Hướng dẫn HS nhận diện dạng toán và thực hành về giải toán dạng toán tương tự toán chuyển động đều.
 Dạng thứ nhất: Hình thành công thức tìm năng suất (tốc độ) làm việc ; thời gian để hoàn thành công việc. 
Bài toán 1: Một người làm trong 5 giờ thì xong công việc. Hỏi trung bình mỗi giờ người đó làm được bao nhiêu phần công việc? 
- GV cho HS đọc thầm bài toán và suy nghĩ xem bài toán này có các yếu tố nào? (Công việc; thời gian làm xong công việc ; Hỏi năng suất (tốc độ) làm việc của người đó trong một giờ). 
- Quan hệ giữa các yếu tố này tương tự với dạng toán nào đã học? (Các yếu tố này có quan hệ tương tự quan hệ các yếu trong bài toán về tìm “vận tốc” đã học). 
- Hãy nêu rõ sự giống nhau của mỗi yếu tố trong bài toán này với bài toán “Vận tốc” đã học? (Công việc tương tự quãng đường; năng suất (tốc độ) làm việc tương tự vận tốc; thời gian hoàn thành công việc tương tự thời gian trong toán chuyển động đều). 
* GV: Trong bài toán này có 3 đại lượng và chúng có quan hệ với nhau tương tự như 3 đại lượng trong toán chuyển động đều đã học đó là: Công việc, năng suất làm việc và thời gian hoàn thành công việc. 
Năng suất làm việc = 
- Dựa vào công thức tìm vận tốc của toán chuyển động đều hãy viết công thức để tìm năng suất làm việc trong bài toán trên? 
 Công việc (đơn vị là 1) 
 Thời gian hoàn thành công việc
- Tương tự hãy viết công thức để tính thời gian cần để hoàn thành công việc?
Thêi gian hoàn thành =
 Công việc (đơn vị là 1) 
 Năng suất làm việc
* Gi¸o viªn chèt: + Năng suất (tốc độ) làm việc tương tự vận tốc nên được tính bằng công thức:
 Năng suất (tốc độ) làm việc = Công việc (đơn vị) : Thời gian.
+ Thời gian hoàn thành công việc tương tự như thời gian trong chuyển động đều nên tính bằng công thức: 
 Thời gian = Công việc (đơn vị) : Năng suất (tốc độ) làm việc.
Dạng thứ hai: Hướng dẫn học sinh giải cáca bài toán cụ thể.
Sau khi HS đã nắm chắc các công thức tìm năng suất (tốc độ) làm việc và thời gian cần để hoàn thành công việc và để giúp các em hiểu rõ hơn về dạng toán này GV cần lựa chọn, sắp xếp hệ thống các bài tập từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp để cho HS giải từng bước nhằm củng cố và khắc sâu kiến thức về dạng toán cho HS. Tức là từ bài toán cơ bản ban đầu GV hướng dẫn HS thêm, bớt hoặc thay đỗi dữ kiện, phát triển bài toán cho các em vận dụng các kiến thức đã học để làm bài tập.
a. Cách tính thời gian để hoàn thành công việc.
(Từ bài toán 1 thêm dự kiện để phát triển bài toán ta có các bài toán như sau):
Bài toán 2: Hai người thợ nhận làm chung một công việc. Nếu người thứ nhất làm một mình thì hoàn thành công việc trong 3 giờ. Người thợ thứ hai làm một mình thì hoàn thành công việc trong 2 giờ. Hỏi cả hai người thợ cùng làm chung thì hoàn thành công việc đó trong bao lâu?
- GV yêu cầu HS đọc kĩ bài toán và tìm cách giải bài toán. (Giải bằng nhiều cách khác nhau sau đó cho HS chọn cách giải ngắn gọn, nhanh và dễ hiểu như sau):
Giải: 
C1: Trong một giờ người thứ nhất làm một mình được số phần công việc là:
1 : 3 = (công việc)
Trong một giờ người thứ hai làm một mình được số phần công việc là:
1 : 2 = (công việc)
Trong một giờ cả hai người cùng lmf thì làm được số phần công việc là:
 (công việc)
Thời gian để hai người hoàn thành công việc khi làm chung là:
1 : = (giờ)
 giờ = 1 giờ 12 phút.
Đáp số: 1 giờ 12 phút.
Cách 2: Ta thấy 6 là số nhỏ nhất vừa chia hết cho 2 vừa chi hết cho 3. Vậy ta biểu thị công việc đó thành 6 phần bằng nhau thì:
Trong 1 giờ người thứ nhất làm một mình được: 6 : 3 = 2 (phần).
Trong 1 giờ người thứ hai làm một mình được: 6 : 2 = 3 (phần).
Trong 1 giờ cả hai người cùng làm được: 2 + 3 = 5 (phần).
Thời gian để hai người cùng hoàn thành công việc đó là: 6 : 5 = 1,2 (giờ).
 1,2 giờ = 1 giờ 12 phút.
- Muốn tìm thời gian cả hai người cùng làm xong công việc ta làm thế nào? (Tìm tổng năng suất làm việc của cả 2 người trong 1 giờ sau đó lấy công việc (ta quy ước là 1) chia cho tổng năng suất làm việc của 2 người trong 1 giờ.
- HS thảo luận xem bài toán trên có cách giải tương tự với bài toán nào của toán chuyển động đã học? (Bài toán hai động tử chuyển động ngược chiều và cùng một lúc, tìm thơời gian để hai động tử gặp nhau). 
- Vì sao bài toán này lại tương tự với bài toán 2 động tử chuyển động ngược chiều cùng một lúc, tìm thời gian để 2 động tử gặp nhau? (Hai người cùng làm chung một công việc và làm cùng một lúc, tìm thời gian hoàn thành công việc nên ta tìm tổng năng suất làm việc của 2 người như tìm tổng vận tốc của 2 động tử ngược chiều). 
- Dựa vào cách giải bài toán trên hãy viết công thức tìm thời gian để hoàn thành công việc khi làm chung công việc đó?
Thời gian hoàn ... được số phần đoạn đường là: 1 : 12 = (đoạn đường).
Vậy số công nhân đội 2 làm được: (đoạn đường)
Trong 1 ngày đội 3 làm được số phần đoạn đường là: 1 : 20 = (đoạn đường).
Vậy số công nhân đội 3 làm được: (đoạn đường)
Trong 1 ngày đội 4 làm được số phần đoạn đường là: 1 : 18 = (đoạn đường).
Vậy số công nhân đội 4 làm được: (đoạn đường).
- Muèn t×m søc chøa cña bÓ ta lµm thÕ nµo? (T×m hiÖu søc ch¶y cña vßi ch¶y vµo vµ vßi ch¶y ra, sau ®ã nh©n víi thêi gian). 
- HS th¶o luËn xem c¸ch gi¶i bµi to¸n trªn t­¬ng tù víi bµi to¸n nµo cña to¸n chuyÓn ®éng ®· häc? (Bµi to¸n hai ®éng tö chuyÓn ®éng cïng chiÒu vµ cïng mét lóc, t×m qu·ng ®­êng ®Ó hai ®éng tö ®uæi kÞp nhau).
- V× sao bµi to¸n nµy l¹i t­¬ng tù víi bµi to¸n ®éng tö chuyÓn ®éng cïng chiÒu vµ cïng mét lóc, t×m qu·ng ®­êng? (Hai vßi n­íc kh«ng cïng ch¶y vµo bÓ mµ ®uæi nhau: mét vßi ch¶y vµo, mét vßi ch¶y ra, t×m søc chøa cña bÓ t­¬ng tù t×m qu·ng ®­êng, nªn ta t×m hiÖu søc ch¶y cña 2 vßi n­íc nh­ t×m hiÖu vËn tèc cña 2 ®éng tö chuyÓn ®éng cïng chiÒu).
- Muèn t×m søc chøa cña bÓ khi c¸c vßi n­íc kh«ng cïng ch¶y vµo bÓ ta lµm thÕ nµo? ( LÊy søc ch¶y cña vßi ch¶y vµo trõ ®i søc ch¶y cña vßi ch¶y ra nh©n víi thêi gian).
KÕt hîp c¶ hai bµi to¸n 2 vµ 3 ®Ó cã bµi to¸n 4 nh­ sau:
Bµi to¸n 4: Mét bÓ ®ang kh«ng cã n­íc ng­êi ta më hai vßi ch¶y vµo bÓ, mçi phót vßi thø nhÊt ch¶y ®­îc 70 l, vßi thø hai ch¶y ®­îc 90 l vµ mét vßi ch¶y ra mçi phót ch¶y ra ®­îc 60 l. Sau 2 giê th× bÓ ®Çy. Hái bÓ ®ã chøa ®­îc bao nhiªu lÝt n­íc?
- Bµi to¸n 4 gièng bµi to¸n 2( bµi to¸n 3 ) ë chç nµo? ( Gièng bµi to¸n 2: cã 2 vßi ch¶y vµo bÓ vµ ch¶y cïng mét lóc; gièng bµi to¸n 3: cã vßi ch¶y vµo vµ mét vßi ch¶y ra, ch¶y cïng mét lóc). 
Gi¶i: §æi 2 giê = 120 phót.
Trong mét phót vßi 1 vµ vßi 2 ch¶y ®­îc sè lÝt n­íc lµ:
70 + 90 = 160 (l)
V× vßi thø ba cïng ch¶y ra nªn mçi phót l­îng n­íc vßi mét vµ vßi hai ch¶y vµo bÓ cßn l¹i sè lÝt lµ: 160 – 60 = 100 (l)
BÓ ®ã chøa ®­îc sè lÝt n­íc lµ: 100 120 = 12000 (l)
§¸p sè: 12000 lÝt n­íc.
- Muèn t×m søc chøa cña bÓ khi c¸c vßi n­íc kh«ng cïng ch¶y vµo bÓ ta lµm thÕ nµo? ( LÊy tæng søc ch¶y cña vßi ch¶y vµo trõ ®i søc ch¶y cña vßi ch¶y ra nh©n víi thêi gian.
Bµi to¸n 5: Hai vßi n­íc cïng ch¶y vµo mét bÓ ®ang kh«ng cã n­íc. Mçi phót vßi thø nhÊt ch¶y ®­îc 70 lÝt, vßi thø hai ch¶y ®­îc 90 lÝt, 1 giê sau ng­êi ta më thªm vßi thø ba ch¶y vµo bÓ, mçi phót vßi thø ba ch¶y ®­îc 60 lÝt. Sau 2 giê n÷a th× bÓ ®Çy. Hái bÓ ®ã chøa ®­îc bao nhiªu lÝt n­íc?
Häc sinh vËn dông kiÕn thøc ®· häc ®Ó tù gi¶i bµi to¸n.
Gi¶i: §æi 1 giê = 60 phót ; 2 giê = 120 phót.
Trong 1 giê ®Çu vßi 1 vµ vßi 2 ch¶y ®­îc sè lÝt n­íc lµ:
( 70 + 90 ) x 60 = 9600 (l)
Trong 2 giê sau c¶ 3 vßi ch¶y ®­îc sè lÝt n­íc lµ:
( 70 + 90 + 60 ) 120 = 26400 (l)
BÓ ®ã chøa ®­îc l­îng n­íc lµ: 9600 + 26400 = 36000 (l)
§¸p sè : 36000 lÝt n­íc.
b. C¸ch tÝnh thêi gian ®Ó n­íc ch¶y ®Çy bÓ.
Bµi to¸n 6: Mét vßi n­íc mçi phót ch¶y ®­îc 80 lÝt vµo mét bÓ ®ang kh«ng cã n­íc. Hái sau mÊy giê th× bÓ ®Çy, biÕt r»ng bÓ ®ã chøa ®­îc 3200 lÝt n­íc?
- GV cho HS ®äc thÇm bµi to¸n vµ th¶o luËn xem bµi to¸n nµy t­¬ng tù d¹ng to¸n nµo ®· häc? (T­¬ng tù to¸n chuyÓn ®éng ®Òu vÒ t×m thêi gian ®Ó ®i hÕt qu·ng ®­êng).
- Bµi to¸n cho biÕt c¸c yÕu tè nµo? (Søc chøa cña bÓ ; søc ch¶y cña vßi n­íc)
- H·y t×m thêi gian ®Ó n­íc ch¶y ®Çy bÓ? ( 3200 : 80 = 40 phót = giê).
Tõ bµi to¸n 6 GV thªm d÷ kiÖn ®Ó ph¸t triÓn thµnh c¸c bµi to¸n sau:
Bµi to¸n 7: Mét c¸i bÓ h×nh hép ch÷ nhËt, ®o lßng bÓ ®­îc chiÒu dµi lµ 5 m, chiÒu réng 3 m vµ chiÒu cao 2 m. Lóc 6 giê 30 phót, ng­êi ta më hai vßi n­íc cïng ch¶y vµo khi bÓ kh«ng cã n­íc. Mçi phót vßi thø nhÊt ch¶y ®­îc 55 l, vßi thø hai ch¶y ®­îc 45 l. Hái hai vßi ch¶y ®Çy bÓ lóc mÊy giê?
H­íng dÉn HS ph©n tÝch bµi to¸n:
? Bµi to¸n cho biÕt g×? (KÝch th­íc cña bÓ; Søc ch¶y cña mçi vßi n­íc).
? Bµi to¸n hái g×? (Hai vßi ch¶y ®Çy bÓ lóc mÊy giê).
? Cho biÕt kÝch th­íc cña bÓ nh»m môc ®Ých g×? (®Ó tÝnh thÓ tÝch cña bÓ hay l­îng n­íc chøa trong bÓ).
? Cho biÕt søc ch¶y cña mçi vßi ®Ó lµm g×? ( TÝnh thêi gian ®Ó hai vßi ch¶y ®Çy bÓ).
? Muèn biÕt hai vßi ch¶y ®Çy bÓ lóc mÊy giê ta lµm thÕ nµo? ( LÊy thêi gian b¾t ®Çu më vßi cho n­íc ch¶y vµo, céng víi thêi gian cÇn ®Ó n­íc ch¶y ®Çy bÓ).
Gi¶i:
L­îng n­íc trong bÓ còng chÝnh lµ thÓ tÝch cña bÓ nªn thÓ tÝch cña bÓ lµ:
5 3 2 = 30 ( m3 )
§æi: 30 m3 = 30000 dm3 = 30000 l
Mçi phót c¶ hai vßi ch¶y ®­îc sè lÝt n­íc lµ: 55 + 45 = 100 ( l )
Thêi gian ®Ó c¶ hai vßi ®ã ch¶y ®Çy bÓ n­íc ®ã lµ:
30000 : 100 = 300 (phót)
§æi 300 phót = 5 giê.
Hai vßi ch¶y ®Çy bÓ lóc: 6 giê 30 phót + 5 giê = 11 giê 30 phót.
§¸p sè: 11 giê 30 phót.
Bµi to¸n 8: Mét c¸i bÓ h×nh hép ch÷ nhËt, ®o lßng bÓ ®­îc chiÒu dµi lµ 5 m, chiÒu réng 3 m vµ chiÒu cao 2 m. L­îng n­íc trong bÓ cã s½n lµ chiÒu cao cña bÓ. Lóc 6 giê 30 phót, ng­êi ta më hai vßi n­íc cïng ch¶y vµo. Mçi phót vßi thø nhÊt ch¶y ®­îc 55 l, vßi thø hai ch¶y ®­îc 45 l. Hái ®Õn mÊy giê th× bÓ ®Çy n­íc?
H­íng dÉn HS ph©n tÝch bµi to¸n t­¬ng tù nh­ bµi to¸n 7 nh­ng chØ kh¸c ë chç cÇn t×m thªm l­îng n­íc ®· cã trong bÓ, tõ ®ã t×m ®­îc l­îng n­íc cÇn ch¶y thªm vµo. HS cã thÓ gi¶i nh­ sau:
Gi¶i:
ThÓ tÝch cña bÓ lµ: 5 3 2 = 30 ( m3 )
§æi: 30 m3 = 30000 dm3 = 30000 l. VËy bÓ ®ã chøa ®­îc 30000 lÝt n­íc. L­îng n­íc cã s½n trong bÓ lµ: 30000 = 7500 ( l )
L­îng n­íc cÇn ph¶i ch¶y vµo bÓ lµ: 30000 – 7500 = 22500 ( l )
Mçi phót c¶ hai vßi ch¶y ®­îc sè lÝt n­íc lµ: 55 + 45 = 100 ( l )
Thêi gian ®Ó c¶ hai vßi ®ã ch¶y ®Çy bÓ n­íc ®ã lµ: 22500 : 100 = 225 (phót)
§æi 225 phót = 3 giê 45 phót.
Hai vßi ch¶y ®Çy bÓ lóc: 6 giê 30 phót + 3 giê 45 phót = 10 giê 15 phót.
§¸p sè: 10 giê 15 phót.
c. C¸ch tÝnh søc ch¶y cña vßi n­íc.
Tõ bµi to¸n 7 vµ 8 ta thay ®æi dù kiÖn bµi to¸n ®Ó cã bµi to¸n 9 vÒ tÝnh søc ch¶y cña vßi n­íc nh­ sau:
Bµi to¸n 9: Mét c¸i bÓ h×nh hép ch÷ nhËt, ®o lßng bÓ ®­îc chiÒu dµi lµ 5 m, chiÒu réng 3 m vµ chiÒu cao 2 m. BÓ ®ang kh«ng cã n­íc, cïng mét lóc ng­êi ta më hai vßi n­íc vµo bÓ vµ sau 3 giê th× bÓ ®Çy n­íc. Hái mçi giê mçi vßi ch¶y ®­îc bao nhiªu lÝt n­íc, biÕt r»ng mçi giê vßi thø nhÊt ch¶y Ýt h¬n vßi thø hai 1000 lÝt?
H­íng dÉn HS ph©n tÝch bµi to¸n:
? Bµi to¸n cho biÕt g×? (KÝch th­íc cña bÓ; Thêi gian n­íc ch¶y ®Çy bÓ).
? Bµi to¸n hái g×? (Mçi giê mçi vßi ch¶y ®­îc bao nhiªu lÝt n­íc).
? Cho biÕt kÝch th­íc cña bÓ nh»m môc ®Ých g×? (®Ó tÝnh thÓ tÝch cña bÓ hay l­îng n­íc chøa trong bÓ).
? Cho biÕt thêi gian n­íc ch¶y ®Çy bÓ ®Ó lµm g×? (®Ó tÝnh mçi giê c¶ hai vßi ch¶y ®­îc bao nhiªu lÝt n­íc tõ ®ã t×m ®­îc søc ch¶y cña mçi vßi trong mét giê).
Gi¶i:
ThÓ tÝch cña bÓ n­íc ®ã lµ: 5 3 2 = 30 (m3)
§æi 30 m3 = 30000dm3 = 30000 l. VËy bÓ ®ã chøa ®­îc 30000 lÝt n­íc.
Mçi giê c¶ hai vßi ch¶y ®­îc sè lÝt n­íc lµ: 30000 : 3 = 10000 ( l )
Mçi giê vßi thø nhÊt ch¶y ®­îc sè lÝt n­íc lµ: ( 10000 – 1000 ) : 2 = 4500 ( l )
Mçi giê vßi thø hai ch¶y ®­îc sè lÝt n­íc lµ: 10000 – 4500 = 5500 ( l )
§¸p sè: Vßi thø nhÊt: 4500 l.
 Vßi thø hai: 5500 l.
Đối với các bài toán như trên, GV khuyến khích HS tự nêu ra các giả thiết đã biết, cái cần phải tìm, cách tóm tắt bài toán và tìm đường lối giải. Các phép tính giải chỉ là khâu thứ yếu mang tính kĩ thuật. Những em đã giải được và giải thành thạo các bài toán cơ bản, thì việc yªu cÇu c¸c em tù ®Æt ®Ò to¸n t­¬ng tù vµ đưa ra hệ thống bài tập nâng cao là rất quan trọng và cần thiết để cho c¸c em có điều kiện phát huy năng lực trí tuệ của mình, vượt xa khỏi tư duy cụ thể mang tính chất ghi nhớ và áp dụng một cách máy móc trong công thức. Qua đó phát triển trí thông minh cho HS, nâng cao tính hiểu biết của c¸c em đồng thời bồi dưỡng HS giỏi.
 4 . KÕt qu¶ ®èi chøng:
 Qua viÖ cung cÊp kiÕn thøc c¬ b¶n vÕ To¸n chuyÓn ®éng ®Òu cho häc sinh thùc hµnh c¸c bµi tËp cã d¹ng t­¬ng tù to¸n chuyÓn ®éng ®Òu, t«I nhËn thÊy hÇu hÕt c¸c em rËt yªu thÝch, håi hép chê ®ãn m«n häc vµo c¸c buæi chiÒu thø 2 vµ athø 4 hµng tuÇn, chÊt l­îng t¨ng lªn râ rÖt:
1. Häc sinh n¾m v÷ng kiÕn thøc vÒ to¸n chuyÓn ®éng ®Òu.
2. C¸c em nhËn diÖn d¹ng to¸n ®óng, nhanh,chÝnh x¸c.
3. BiÕt vËn dông c¸c kiÕn thøc to¸n ®· häc vµo thùc tÕe cuéc sèng hµng ngµy.
4. Tù tin, hµo høng khi häc ®Õn phÇn nµy.
5. KÕt qu¶ m«n häc ®­îc n©ng cao. Cô thÓ nh­ sau:
Sè HS cña líp : 
 20 em
Tr­íc khi ¸p dông
Sau khi ¸p dông
Sè HS
%
Sè HS
%
Giái
2
10
6
30
Kh¸
6
30
8
40
Trung b×nh
10
50
5
30
YÕu
2
10
0
0
 Trong hai n¨m häc (2007 – 2008; 2008 - 2009) ®­îc nhµ tr­êng ph©n c«ng chñ nhiÖm líp 5 th× c¶ hai n¨m ®Òu cã häc sinh ®¹t hoc sinh giái huyÖn. (Trong ®ã cã mét em ®¹t gi¶i NhÊt m«n To¸n cÊp huyÖn n¨m häc 2007 – 2008). Từ những kết quả đạt được nêu trên, tôi thấy dạy học giải toán phÇn to¸n chuyÓn ®éng ®Òu nãi riªng vµ d¹y häc gi¶i to¸n có lời văn ở lớp 5 nãi chung không những giúp cho HS củng cố vận dụng các kiến thức đã học, mà còn giúp các em phát triển tư duy, sáng tạo trong học toán và biết vận dụng thực thành vào thực tiễn cuộc sống.
 5 . Bµi häc: Tõ kÕt qu¶ ®¹t ®­îc ë trªn t«i rót ra kÕt luËn : 
- Hướng dẫn và giúp HS nhËn diÖn d¹ng to¸n vµ giải toán có lời văn nhằm giúp các em phát triển tư duy trí tuệ, tư duy phân tích và tổng hợp, khái quát hoá, trừu tượng hoá, rèn luyện tốt phương pháp suy luận lôgic. Bên cạnh đó, đây là dạng toán rất gần gũi với đời sống thực tế. Do vậy, việc giảng dạy toán một cách hiệu quả giúp các em trở thành những con người linh hoạt, sáng tạo, làm chủ trong mọi lĩnh vực và trong cuộc sống thực tế hàng ngày.
- Líp 5 lµ líp cuèi cÊp cña bËc TiÓu häc nªn c¸c em cÇn cã kiÕn thøc v÷ng ch¾c vÒ To¸n häc ®Ó cã thÓ häc tèt ë Trung häc c¬ së. Lµ mét gi¸o viªn TiÓu häc t«i ®· nghiªn cøu néi dung vµ ph­¬ng ph¸p truyÒn thô, cã mét hÖ thèng c¸c bµi tËp gióp HS thùc hµnh cñng cè kiÕn thøc nµy. §Æc biÖt lu«n ph¶I lÊy HS lµm trung t©m, khuyÕn khÝch c¸c em t×m yßi vµ tù rót ra nh÷ng kÕt luËn cho m×nh. Cã nh­ vËy ac¸c em míi nhí kÜ, nhí l©u nh÷ng kiÕn rhøc míi kh¸m ph¸. §Æc biÖt t«i rÊt chó ý thêi ®iÓm vµ thêi l­îng tung ra c¸c d¹ng bµi tËp vµ tæ chøc c¸c trß ch¬i phï hîp. V× vËy b­íc ®Çu cã kÕt qu¶ trong gi¶ng d¹y To¸n.
Trªn ®©y lµ mét sè kinh nghiÖm nhá t«I ®· rót ra trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y To¸n phÇn chuyÓn ®éng ®Òu vµ ®· cã nh÷ng thµnh c«ng song vÉn kh«ng tr¸nh khái h¹n chÕ. T«i rÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña Héi ®«ng khoa häc tr­êng, ngµnh GD&§T Quú Hîp vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®Ó b¶n s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ®­îc hoµn thiÖn h¬n.
 T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! 
 Thä Hîp, ngµy 20 th¸ng 4 n¨m 2009 
 Ng­êi viÕt 
 NguyÔn ThÞ Hoa