Sáng kiến kinh nghiệm Cải tiến cách dùng bảng đổi các đơn vị đo

Tên đề tài: CẢI TIẾN CÁCH DÙNG BẢNG ĐỔI CÁC ĐƠN VỊ ĐO
I/ĐẶT VẤN ĐỀ :
 * Việc lựa chọn và sử dụng đồ dùng là một yếu tố quan trọng trong quá trình dạy học để đạt được mục tiêu dạy học cao nhất. Việc sử dụng đồ dùng để dạy học là một phương pháp trực quan sinh động để giáo viên chuyển tải truyền thụ kiến thức đến với học sinh hấp dẫn nhất và giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách dễ dàng nhất. Vì có đồ dùng, học sinh sẽ hiểu nhanh, dễ nhớ và lưu lại trong trí nhớ được lâu. Đồ dùng dạy học là phương tiện được sử dụng để dạy học mà không có phương pháp nào có khả năng truyền thụ kiến thức cho học sinh dễ hiểu hơn. Xuất phát từ nhận thức đó, tôi đã cải tiến cách sử dụng bảng đo các đơn vị để thực hiện dạy và cho học sinh luyện tập ở các chương đo độ dài, đo diện tích, đo khối lượng, đo hể tích (trên cùng một bảng ).
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN :
 - Theo phân phối chương trình Toán đổi các đơn vị đo ở lớp 4, 5 có tới 45 tiết (kể cả luyện tập) mà mỗi lần dạy và luyện tập đổi phải kẻ bảng lại, rồi lại viết đơn vị lên bảng, tôi thấy rất lâu, mất rất nhiều thời gian để học sinh chờ đợi (tối thiểu phải mất 7-10 phút). Nếu tính thời gian mất cho 45 tiết thì vô tình đã đánh mất 450 phút.
 - Không những mất thời gian mà học sinh chờ đợi sẽ nhàm chán, ồn ào, thiếu tập trung.
 - Nếu chỉ dạy bằng các bảng đã kẻ sẵn như sách giáo khoa thì đó mới chỉ phôtô ra chứ chưa có gì là sáng tạo trong quá trình dạy học cả.
 * Để tránh việc dùng thước kẻ bảng cho mỗi tiết dạy các đơn vị đo độ dài khối lượng, diện tích, thể tích,vả lại để dễ dàng luyện tập, làm nhanh, đúng, chính xácTôi đã nghĩ ra cách phải làm một đồ dùng để có thể dạy được ở tất cả các chương đổi đơn vị này.
III. CƠ SỞ LÍ LUẬN:
 - Đồ dùng dạy học là phượng tiện để giáo viên chuyển tải nội dung kiến thức đạt mục tiêu cao nhất. Việc sử dụng đồ dùng có khoa học là ta đã đảm bảo đúng phương châm nhận thức, đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng. Học sinh sẽ được luyện tập cách nhìn nhận có tính khoa học. Hoạt động tiếp thu của học sinh có tính chất phát triển độc lập và kĩ năng luyện tập thực hiện đạt tới mức cao nhất so với các hình thức dạy học khác.
 IV. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU:
 - Từ quan điểm về việc sử dụng đồ dùng để đạt hiệu quả cao trong tiết dạy. Tôi đã đổi mới cách sử dụng bảng đơn vị đo về độ dài, khối lượng, đo diện tích, đo thể tích trong môn Toán tại khối 4, 5 như sau:
 * Đồ dùng này bao gồm:
 1/ Nguyên liệu :
 * Một tờ giấy rô ki 1,2m – 1m.
 - Sử dụng luôn cả hai mặt. Trên tờ giấy rô ki được kẻ sẵn các cột (8cột) như hình vẽ mà không ghi gì.
 (Chỉ có cột 1 ghi sẵn đơn vị số liệu còn các cột khác để trống).
 ĐƠN VỊ
 SỐ LIỆU
 * Mặt trước và mặt sau của giấy rô ki là gắn một tờ giấy gương trong suốt để đạt được hai tác dụng:
 - Một là nhìn được các đường kẻ bên trong.
 - Hai là để sử dụng viết trong quá trình giảng hoặc học sinh làm bài tập dễ thấy và dễ xoá.
 * Các đơn vị đo độ dài, khối lượng, diện tích hay thể tích đều được đánh máy và dán trên mảnh xốp mỏng và được kít lại giấy bóng trong phía trên có chữ viết gọn trong khung hình chữ nhật nhỏ. Phía dưới có trừ ra cái gài để dễ dàng gài vào bảng khi sử dụng.
 * Mẫu của nó có hình dạng như sau:
 ĐO ĐỘ DÀI 
 a.
 km hm dam m dm cm m m 
 Cái để gài.
 ĐƠN VỊ
SỐ LIỆU
chỗ gài
 b. 
 ĐO DIỆN TÍCH . 
 Km2 hm2 dam2 m2 dm2 cm2 m m2 
 Cái để gài. 
 ĐƠN VỊ
SỐ LIỆU
Chỗ gài
 c. ĐO THỂ TÍCH 
 m3 dm3 cm3 mm3
 Cái để gài
 ĐƠN VỊ
SỐ LIỆU
Chỗ gài
d. 
 ĐO KHỐI LƯỢNG
 Tấn Tạ Yến Kg hg dag g 
 Cái để gài 
 ĐƠN VỊ 
SỐ LIỆU
Chỗ gài
 * Mỗi loại đơn vị (a, b, c, d) trên được viết một màu sắc riêng rồi buộc dây cao su lại. Khi sử dụng dạy bài đơn vị nào hãy lấy bó biểu thị đơn vị đó (không bị lẫn lộn).
 2/ Cách sử dụng:
 a/ Khi dạy bài mới các đơn vị đo :
 - Tôi lấy ví dụ: Khi dạy bài đơn vị đo độ dài, giáo viên sẽ treo bảng đo lên (Bảng kẻ chưa viết chữ) ở trên sau đó giáo viên hỏi:
 + Đơn vị chính để đo độ dài là gì ?
 Học sinh trả lời: Bằng mét.
 Giáo viên lấy đơn vị mét (m) cài vào bảng.
 + Giáo viên hỏi tiếp: Các đơn vị lớn hơn mét (m) là gì ?
 Học sinh trả lời: Km, hm, dam .
 Lần lượt giảng đến đâu, giáo viên gài đến đó.
 ↓
 ĐƠN VỊ 
SỐ LIỆU 
 dam
 m
Chỗ gài
 + Giáo viên lần lượt cài km, hm, dam vào bảng.
 + Giáo viên hỏi: Đơn vị nhỏ hơn mét (m) là gì ?
 + Học sinh rả lời: dm, cm, mm .
 + Giáo viên cũng sẽ lần lượt cài dm, cm, mm vào bảng.
 * Tương tự khi dạy các bài đơn vị đo diện tích, khối lượng, thể tích, tôi cũng thao tác như vậy.
 b/ Khi dạy các bài luyện tập :
 - Mặt sau của đồ dùng cũng có bảng kẻ sẵn như mặt trước. Nhưng phần ghi các đơn vị được thiết kế liền nhau một mạch dài (có tác dụng: Cài nhanh, thao tác nhanh), mẫu như sau :
 Km 
 hm
 dam
 m
 dm
 cm
mm
Sau khi đã gài ta được bảng dưới đây:
 ĐƠN VỊ
SỐ LIỆU
km
hm
dam
m
dm
cm
mm
chỗ gài
 b.
Km2
 hm2
 dam2
 m2
 dm2
 cm2
 mm2
 * Sau khi đã gài ta được bảng dưới đây :
 ĐƠN VỊ
SỐ LIỆU
hm2
hm2
dam2
m2
dm2
cm2
mm2
chỗ gài
 c.
 m3
 dm3
 cm3
 mm3
 * Sau khi đã gài ta được bảng dưới đây :
 ĐƠN VỊ
SỐ LIỆU
 m3
 dm3
 cm3
mm3
d.
Tấn 
 Tạ 
 Yến 
 kg
 hg
 dag
 g
 *Sau khi đã gài ta được bảng dưới đây :
 ĐƠN VỊ
SỐ LIỆU
 Tấn
 Tạ
 Yến
 kg
 hg
dag
 g
 * Mặt dù đồ dùng này để dạy các bài, viết số đo độ dài, khối lượng, diện tích, thể tích dưới dạng số thập phân và dùng để đổi các đơn vị đo độ dài, diện tích, thể tích,hoặc viết các số đo khi đã cho các đơn vị .
 * Tôi minh hoạ một tiết cách sử dụng ĐDDH .
 + Khi tôi dạy bài: Viết số đo khối lượng. Trước hết: Tôi sẽ gài bảng đơn vị đo khối lượng lên đầu bảng (đã kẻ sẵn) ở trên là sẽ thành bảng đơn vị đo khối lượng.
 ĐƠN VỊ
 SỐ LIỆU
Tấn
Tạ
Yến
kg
hg
dag
g
508 tấn
 5
 0
 8
 0
 *Ví dụ:
 Muốn viết số 508 tấn dưới dạng số đo bằng kg. Tôi sẽ viết số 508 tấn vào cột số liệu rồi tôi hỏi: Chữ số nào ứng với:
 + Đơn vị tấn (5). Giáo viên viết số 5 vào hàng tấn.
 + Chữ số 0 ứng với hàng đơn vị nào? (tạ). Giáo viên viết chữ số 0 vào hàng tạ.
 + Chữ số nào ứng với hàng đơn vị yến? (chữ số 8). Giáo viên viết số 8 vào hàng yến.
 + Hàng kg ứng với chữ số nào? (Chữ số 0). Như vậy giáo viên đã hướng dẫn cho học sinh viết được số đo khối lượng. Giáo viên cho học sinh đọc lại số đã viết được trên bảng. (Hình trên).
 * Tương tự khi muốn viết bất kỳ số nào, học sinh dễ dàng nhận thấy ngay và viết thành thạo.
 * Sáng kiến làm đồ dùng này, các vật liệu rẽ tiền. Chỉ 1 tờ giấy rô ki, 2 tờ giấy bóng gương trong, 5 mảnh xốp mỏng mềm, dai (dày 2mm, rộng 10cm, dài 8dm) là đã có thể làm được. Màu sắc lại đẹp, dễ làm cho học sinh thích thú, tiếp thu bài dễ hiểu, nhớ lâu.
 Đồ dùng này không những dùng cho việc giảng dạy toán đổi của lớp 4 mà được sử dụng dạy cho cả khối 3 và khối 5.
 * Như quí vị đã biết, Vấn đề toán đổi đơn vị rất quan trọng với một bài toán giải có liên quan đến đổi đơn vị. Nếu học sinh đổi sai ngay từ đầu thì nó sẽ kéo theo cả bài toán sai .
 * Ví dụ khi tôi dạy đến bài luyện đổi đơn vị đo diện tích thì giáo viên cài mục đơn vị lên phần đầu bảng như :
 km2
 hm2
 dam2
 m2
 dm2
 cm2
 mm2
ĐƠN VỊ
 SỐ LIỆU
 chỗ gài
 Chỗ gài
 * Khi giáo viên hướng dẫn luyện đổi, nhìn vào bảng, học sinh dễ dàng nhận ra và đổi được nhanh.
 Ví dụ đổi : 4562m2 = .dam2.m2
 - Ta viết lên bảng treo sẵn lên cột số liệu 4562m2, ta hỏi tiếp ,hàng đơn vị mét vuông (m2) ứng với bao nhiêu chữ số? Đó là chữ số nào? (62) ta sẽ viết số 62 vào đơn vị m2. Và số 45 ứng vào hàng đơn vị nào ? (dam2).
 Giáo viên viết 45 vào hàng đơn vị dam2.
 ĐƠN VỊ
 SỐ LIỆU
km2
hm2
dam2
m2
dm2
cm2
mm2
4562 m2
45
62
70150m2
7
01
50
 * Đây là bảng sau khi đã cài đầu (tên gọi và để học sinh thực hiện).
 -Hoặc muốn tìm số liệu khi đã biết giá trị của các hàng.
 * Ví dụ : Viết số biết số đó gồm 7 ha và 150 m2. Giáo viên hỏi chữ số nào ứng với hàng đơn vị m2 (50), số 01 ứng với đơn vị nào ? (dam2) và 7 ứng với hàng đơn vị nào? (hm2), giáo viên lần lượt viết lên bảng rồi cho học sinh đọc lại só liệu vừa viết. Sau đó học sinh đọc, giáo viên viết kết quả vào cột số liệu, ta có thể tra lên bảng rôki.
 - Hoặc khi dạy đến đơn vị đo thể tích. Giáo viên cũng hướng dẫn tương tự đơn vị đo thể tích là: 1 hình hộp có 1m,thì thể tích = 1m3. Giáo viên đưa cho học sinh xem mẫu m3 được viết tắt là m3, giáo viên cài vào bảng ở vị trí 5. Để đo các đơn vị nhỏ hơn m3, ta dùng ta dùng đơn vị đề xi mét khối, viết tắt là: dm3, giáo viên vừa giải thích vừa lấy đơn vị dm3 cài vào bảng.
 ĐƠN VỊ
SỐ LIỆU
 m3 
 dm3
 1
 chỗ gài 
 2
 3
 4
 * dm3 gắn vào vị trí 2. Như vậy xong giáo viên hỏi tiếp: Những thể tích liền kề nhau hơn kém bao nhiêu lần (1000 lần).
 - Từ đây khắc sâu cho học sinh để đến khi luyện tập đổi, học sinh dễ dàng chuyển đổi chứ không bị ngỡ ngàng .
 - Trên đây tôi chỉ lấy một ví dụ điển hình về cách sử dụng dạy lý thuyết và luyện tập một đơn vị đo. Trong thực tế bảng này được sử dụng rất rộng rãi và nhiều như ở cả khối 3, 4, 5 có liên quan dạy đổi các đơn vị và được sử dụng:
 + Khi hỏi bài cũ.
 + Khi hỏi đáp bài mới.
 + Hướng dẫn và chuyển tải kiến thức mới.
 + Luyện tập thực hành.
 + Củng cố.
 + Phân biệt dễ dàng các loại đơn vị. Giáo viên có thể kiểm tra dễ dàng bất cứ tiết nào, bất cứ lúc nào trong các chương đổi các đơn vị đo, mặt khác các em được sử dụng quen dần và tránh được nhiều sai sót, đạt đến kĩ năng đổi rất cao.
 V. K ẾT QUẢ NGHIÊN CỨU:
 a.Với hình thức cải tiến đồ dùng này, giáo viên nhận thấy: Giáo viên sử dụng dạy rất tiện lợi, dễ dẫn dắt, chuyển tải kiến thức dễ dàng. Tránh lãng phí thời gian, tránh giờ chết.
 b. Học sinh dễ hiểu - nhớ lâu - làm đúng - tiết dạy đạt hiệu quả cao.
 * Cụ thể : Tổng số: 24em
TS
GIỎI
KHÁ
T/ BÌNH
YẾU
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
Khi chưa
sử dụng
24
4
16,7%
5
20,8%
6
25%
9
37,5%
Khi đã sử dụng
24
12
50%
6
25%
6
25%
0
0
 * Sau khi sử dụng đạt tỉ lệ giỏi nhiều,không có học sinh yếu.
 c. Khả năng sử dụng rộng rãi từ lớp 3, lớp 4, lớp 5.
VI. KẾT LUẬN:
 - Với hình thức cải tiến đồ dùng như vậy sẽ tiện lợi cho việc sử dụng, chuyển tải kiến thức rõ ràng.
 - Đồ dùng trên sẽ sử dụng được nhiều năm,nhiều khối lớp.
 - Học sinh dễ hiểu, nhớ lâu và làm đúng, đạt hiệu quả tốt nhất.
 - Học sinh ham thích học toán và hoạt động tiếp thu của học sinh có tính chất phát triển độc lập.
 - Việc sử dụng đồ dùng có khoa học là ta đảm bảo tính phương châm nhận thức, đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng.
 Việc sử dụng đồ dùng để giảng dạy là phương pháp trực quan để chuyển tải kiến thức tốt nhất cho học sinh. Nhưng nếu được cải tiến để sử dụng tiện lợi và đạt hiệu quả cao trong quá trình dạy học, lại càng cần thiết không thể thiếu trong phương pháp đổi mới dạy học hiện nay. Vì vậy tôi mong sáng kiến này sẽ được áp dụng rộng rãi trong giáo viên, nhằm đưa tiết dạy đạt hiệu quả cao.
VII. ĐỀ NGHỊ:
 - Việc sử dụng đồ dùng để giảng dạy là phương pháp trực quan, tôi mong các thầy cô giáo nên tự cải tiến ĐDDH từ những vật liệu rẻ tiền, sẵn có ở địa phương và những nguyên liệu có thể tìm kiếm trong đời sống hằng ngày.
 - Tôi mong những năm đến phòng Giáo dục tổ chức thi tự làm đồ dùng dạy học bằng nguyên vật liệu rẻ tiền để phục vụ cho dạy và học đạt hiệu quả cao.
 Xếp loại: C cấp huyện
Người viết
Châu Thị Quỳnh Lan
TÀI LIỆU THAM KHẢO. 
1. Phân phối chương trình của Bộ GD & ĐT.
2.Sách giáo khoa Toán 1-Nhà xuất bản GD
Chịu trách nhiệm xuất bản : 
Giám đốc Ngô Trần Ái.
Tổng biên tập Vũ Dương Thuỵ
3.Sách giáo khoa Toán 2,3-Nhà xuất bản GD.