Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp học sinh khá giỏi Lớp 5 sử dụng từ loại vào quá trình đặt câu

PHÒNG GD & §T QUú hîp
Tr­êng tiÓu häc ch©u léc
 Mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh KHÁ GIỎI líp 5 Sö DôNG 
Tõ LO¹I VµO QU¸ TR×NH §ÆT C¢U 
Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Hoa 
Tæ : 4 + 5 - Tr­êng TiÓu häc Ch©u Léc
N¨m häc 2010 – 2011
PHẦN I. ĐĂT VẤN ĐỀ
 Lê – nin đã nói: “Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp quan trọng nhất của loài người”. Con người sống thành xã hội, trong xã hội nhất thiết phải có sự giao tiếp tức là sự trao đổi, tiếp xúc giữa các thành viên với nhau là hoạt động không thể thiếu giữa cộng đồng xã hội, làm cho xã hội tồn tại, vận động và phát triển. Nếu yếu kém về ngôn ngữ thì con người không sao thể hiện được ý mình một cách mạch lạc, trôi chảy và dễ hiểu đặc biệt là học sinh dân tộc thiểu số. Bởi vậy, trong nội dung giáo dục, nhà trường đã hết sức coi trọng việc đào tạo về mặt ngôn ngữ, luôn gắn việc dạy tri thức về từ với việc rèn luyện kĩ năng giao tiếp, xem đó là một điều kiện không thể thiếu để bảo đảm thành công trong thực hiện sứ mệnh “trồng người” đầy tính nhân văn cao cả của mình. Muốn thực hiện được điều này cần phải có sự thay đổi lớn về hoạt động dạy của giáo viên cũng như hoạt động học của học sinh trong quá trình dạy học môn Tiếng Việt nói chung, phân môn Luyện từ và câu nói riêng. Đây là vấn đề vô cùng cần thiết đối với nền giáo dục của địa phương và những vấn đề được nêu trong bản sáng kiến là hoàn toàn mới đối với điều kiện thực tế địa phương tôi đang công tác. 
PHẦN II: NỘI DUNG
1. Thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n
 a . Thùc tr¹ng 
Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y cña m×nh còng nh­ ®i dù giê cña ®ång nghiÖp, t«i nhËn thÊy hÇu hÕt GV ®· vËn dông PPDH míi vµo d¹y häc LuyÖn tõ vµ c©u nh­ng ch­a linh ho¹t nªn kÕt qu¶ ch­a cao. ViÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o trong häc tËp cña HS cßn h¹n chÕ. C¸c GV ch­a có một hệ thống các bài tập giúp học sinh thực hành để củng cố kiến thức này hoÆc ch­a chú ý thời điểm và thời lượng tung ra các dạng bài tập phù hợp còng nh­ ch­a chó ý tổ chức các trò chơi phù hợp.
 b. Nguyªn nh©n 
- Víi häc sinh líp 5, vèn kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ TiÕng ViÖt cßn Ýt nªn nhiÒu em rôt rÌ, thô ®éng, ch­a thËt sù yªu thÝch m«n häc dÉn ®Õn chÊt l­îng ch­a cao.
- Mét sè GV chuÈn bÞ ®å dïng d¹y häc, so¹n bµi ch­a chu ®¸o. H×nh thøc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng trong giê häc ch­a phong phó. 
- Do không phân định đúng ranh giới của từ mà học sinh xác định từ loại sai.
- Nhiều em không nắm được thuật ngữ "từ loại" nên không hiểu đúng yêu cầu bài tập.
- Khi xác định từ loại học sinh còn gặp khó khăn trong những trường hợp mà nghĩa của từ hoặc dấu hiệu hình thức không rõ ràng.
- Thời gian luyện tập, số tiết luyện tập về từ loại Tiếng Việt còn chưa được nhiều. 
 Tõ c¸c nguyªn nh©n trªn ®· g©y trë ng¹i trong viÖc dïng tõ ®Æt c©u mµ ®Æc biÖt lµ c©u ghÐp. Với suy nghĩ: " Làm thế nào để học sinh nắm chắc kiến thức TiÕng ViÖt và tự tin trong học tập?" nên tôi đã quyết định chọn đề tài: "Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 vận dụng từ loại vào dùng từ đặt câu ". 
2. Gi¶i ph¸p 
 Để giúp học sinh tiếp thu bài giảng 1 cách nhẹ nhàng, khắc sâu kiến thức về từ loại vµ biÕt vËn chóng vµo ®Æt c©u, viÕt ®o¹n v¨n cã c¸c c©u ghÐp theo yªu cÇu cña bµi häc th× ngay tõ nh÷ng buæi häc LuyÖn tõ vµ c©u ®Çu tiªn GVph¶i theo dâi, quan s¸t ®Ó n¾m ®­îc t×nh h×nh häc tËp cña líp vµ ph©n lo¹i HS , tõ ®ã dùa vµo ®èi t­îng HS ®Ó GV cã biÖn ph¸p båi d­ìng, h×nh thµnh cho c¸c em thãi quen t­ duy, tÝch cùc, ®éc lËp suy nghÜ vµ s¸ng t¹o trong häc tËp. §ång thêi ph­¬ng ph¸p d¹y häc cña thÇy còng ph¶i thay ®æi. GV cÇn h×nh thµnh cho m×nh mét hÖ thèng c¸c kü n¨ng d¹y häc nh­ : x¸c ®Þnh môc tiªu, yªu cÇu bµi häc; lùa chän ph­¬ng tiÖn thiÕt bÞ cho tõng bµi; tù lµm ®å dïng d¹y häc; phèi hîp c¸c PPDH víi h×nh thøc tæ chøc kh¸c nhau ®Ó thu hót, hÊp dÉn HS vµo bµi häc ... Gióp HS n¾m ch¾c lÝ thuyÕt vÒ tõ lo¹i vµ tõ ®ã cñng cè, båi d­ìng, n©ng cao dÇn ®Ó cã thÓ vËn dông vµo qu¸ tr×nh ®Æt c©u. 
Biện pháp 1. Giúp học sinh nắm chắc lí thuyết về từ loại: Tr­íc hÕt GV cÇn gióp HS cñng cè c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ TiÕng ViÖt mµ c¸c em ®· ®­îc häc ë líp 4 qua các bài “Danh từ, động từ, tính từ, từ đơn, từ láy, từ ghép” b»ng c¸ch kÎ b¶ng ®Ó HS dÔ ph©n biÖt vµ ghi nhí. 
 Từ là đơn vị cơ bản của Tiếng Việt, có nghĩa và dùng để đặt câu.Từ do tiếng tạo thành. Nếu từ chia theo cấu tạo thì là từ đơn, từ ghép hay từ láy.
 Nếu từ chia theo từ loại thì là danh từ, động từ, tính từ...
 Nắm ®ược điều này các em sÏ hiểu rõ nghĩa của từ, phân biệt được và có kiến thức để nhËn biÕt ranh giíi gi÷a các tõ, tõ chuyÓn nghÜa, ph©n lo¹i ®­îc tõ theo cÊu t¹o hay theo tõ lo¹i. 
Danh từ:
Danh từ là từ chỉ người, sự vật, hiện tượng.
 - Chỉ người: Anh, chị, học sinh, ... Chỉ vật: Nhà, bàn, cây, Hà Nội, ... Chỉ hiện tượng: Gió, bão, hoà bình...
 * Muốn biết một từ có phải là danh từ không thì cần phải thử xem b»ng c¸ch:
Thêm vào trước nó một từ chỉ số lượng (một, hai, vài, những, các...) xem có được không, nếu được thì đó là một danh từ. Ví dụ: Hai học sinh
Thêm vào sau nó một từ chỉ trỏ (nµy, nä, ấy, kia, đó...) xem có được không nếu được thì đó là một danh từ. Ví dụ: QuyÓn s¸ch ấy
b. Danh từ có nhiều loại: phân biệt danh từ chung với danh từ riêng:
* Danh từ chung: là tên gọi chung của một loại sự vật. VD: Học sinh, thành phố...
* Danh từ riêng: là tên gọi riêng của một loại sự vật. VD: Hå ChÝ Minh, s«ng Hång,...
 c. Phân biệt danh từ cụ thể với danh từ chØ kh¸i niÖm.
 + Danh từ cụ thể: chỉ những sự vật mà ta có thể nhận ra được bằng giác quan (nhìn, nghe,ngửi, thấy, đếm được...) VD: Nhà, tủ, c©y, rõng, ...
 + Danh từ chØ kh¸i niÖm: chỉ những sự vật mà ta nhận ra được bằng suy nghĩ chứ không phải bằng các giác quan. VD: Niềm vui, đạo đức, thái độ...
 d. Trong câu, danh từ (Đứng một mình hoặc kèm theo các từ phụ thuộc) có thể làm nhiều chức vụ khác nhau: Làm chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ, .
2. Động từ:
a. Động từ chỉ hoạt động hay trạng thái của người, sự vật. VD: Ngủ, chạy...
b. Có hai loại động từ:
 * Động từ chỉ trạng thái, hoạt động do người hay sự vật thực hiện, không ảnh hưởng tới người hay sự vật khác. VD: Em bé ngủ.
 * Động từ chỉ hoạt động của người hay sự vật thực hiện có ảnh hưởng đến người hay sự vật khác . VD: Bác nông dân đang gặt lúa.
 c. Các động từ: có, là, bị, được...
Động từ "bị"và "được" chỉ trạng thái tiếp thu.
Động từ "có" chỉ trạng thái tồn tại hoặc sở hữu.
Động từ "là" chỉ được dùng trong câu giới thiệu, nhận xét, đánh giá.
d. Trong câu, ®éng từ (Đứng một mình hoặc kèm theo các từ phụ thuộc) có thể làm nhiều chức vụ khác nhau: Làm vị ngữ, bổ ngữ.
 3.Tính từ:
a. Tính từ là từ chỉ tính chất của người, loài vật, đồ vật, cây cối như: màu sắc, hình thể, khối lượng, kích thước, dung lượng, phẩm chất...
Ví dụ : + Xanh, đỏ, xanh biếc, đỏ thắm (chỉ màu sắc). Vuông, tròn, thon,  (chỉ hình thể). To, nhỏ,dài, ngắn, ...(chỉ kích thước). Nặng,nhẹ, nhiều, ít, ...(chỉ khối lượng, dung lượng). Tốt, xấu, thông minh, ...(chỉ phẩm chất).
b. Có hai loại tính từ:
 - Tính từ chỉ tính chất chung, không có mức độ: Ví dụ: Xanh, đỏ, dài, tốt, ...
 - Tính từ chỉ tính chất có xác định mức độ hoặc có tác dụng gợi tả hình ảnh, cảm xúc.
 Ví dụ: Xanh biếc, gầy nhom, chi chít, ...
Biện pháp 2: Thực hành từ loại 
 Để HS nắm vững lý thuyết, giáo viên cần sử dụng nhiều phương pháp dạy học có hiệu quả (Đặc biệt tiết ôn tập cần lập bảng ôn tập từ loại để HS có sự phân biệt rõ các từ loại đã học). Gióp HS được ôn luyện kiểm tra, thử thách kiến thức về từ loại, kĩ năng xác định và sử dụng đúng từ loại, giáo viên cần áp dụng các bài tập sau đây :
1. Dạng thø nhất: * Xác định từ loại cho từ:
	Kiểu 1: Cho sẵn các từ, yêu cầu học sinh xác định từ loại của các từ đó.
 VD: Xác định từ loại của các từ sau: niềm vui, vui tươi, vui chơi, tình yêu, yêu thương, đáng yêu.
 * Để xác định từ loại của những từ này, ta xét ý nghĩa (chỉ đối tượng, chỉ hành động hay chỉ tính chất) cũng như thử các khả năng kết hợp của chúng. Có thể nói:
	- những niềm vui	- rất yêu thương
	- hãy vui chơi	- tình yêu ấy
	- hãy yêu thương	- đáng yêu qu¸
 Sau đó học sinh trình bày:
DT	 ĐT	 TT
Niềm vui	 vui chơi	 vui tươi
 Tình yêu	 yêu thương	 đáng yêu
	Kiểu 2: Xác định từ loại trong đo¹n thơ văn có sẵn:
VD: Xác định đéng từ, danh từ, tính từ trong hai câu thơ của Bác Hå:
 “ Cảnh rừng Việt Bắc thật là hay
Vượn hót chim kêu suèt cả ngày”
 * ë bài tập này, học sinh cần phải xác định ranh giíi các từ rồi xét ý nghĩa và các khả năng kết hợp của từ rồi xếp:
 * Danh từ : cảnh, rừng, Việt Bắc, vượn, chim, ngày.
 * §ộng từ: hót, kêu.
 * Tính từ : hay.
2. Dạng thứ hai: Muốn cho HS xác định từ loại chính xác và khắc phục việc phân định ranh giới của từ không chính xác, ta đưa ra bài tập mà HS còn hay nhầm lÉn để các em sửa.
VD: Tìm tính từ trong khổ thơ sau:
Việt Nam đẹp khắp trăm miền,
 Bốn mùa một sắc trời riêng đất này.
Xóm làng, đồng ruộng, rừng cây,
Non cao gió dựng, sông đầy nắng chang
 Xum xuê xoài biếc, cam vàng
 Dừa nghiêng, cau th¼ng, hàng hàng nắng soi.
* ë bài tập này HS xác định các tính từ : đẹp, cao, đầy, xum xuê, nghiêng, thẳng một cách dễ dàng. Khi xét đến : “trời riêng”, “xoài biếc”, “nắng chang”các em lúng túng không biết đây là một tõ hay hai từ nên nhiều em xác định từ loại sai. Vậy GV phải củng cố và khắc sâu kiến thức này: chỉ cho các em biết đây là hai từ đơn và các tính từ là “riêng”, “biếc”, “chang”.
3. Dạng thú ba: Kh¾c phục khó khăn của HS khi xác định từ Tiếng Việt trong những trường hợp mà nghĩa hoặc dấu hiệu hình thức từ không rõ ta có thể cho HS làm dạng bài 
tập: VD: Xác định từ loại của các từ trong các thành ngữ sau:
	Đi ngược, về xuôi.
	Nước chảy, đá mòn.
 Các từ loại học sinh xác định nhanh, rõ ràng, chính xác là: “đi”, “về” lµ động từ, “nước", "đá” là danh từ. Nhưng các từ “ngược”, “xuôi”, “ mòn” các em lúng túng và hay xÕp các từ này vào loại tính từ. Vậy GV phải phân tích ý nghĩa của từ và hướng dẫn học sinh xếp từ “ngược”, “xuôi” là chỉ vùng núi và vùng đồng bằng nên xếp các từ này là danh từ. Còn từ “mòn” là động từ chú không phải là tính từ.
Lưu ý: ở dạng này học sinh có thể cho thêm một số ví dụ để xác định từ loại.
4. Dạng thứ tư: Khắc sâu thuật ngữ “từ loại” ta cho học sinh làm dạng từ loại sau:
VD: Cho các từ sau: núi đồi, rực rỡ, chen chúc, vườn, dÞu dàng, ngọt, thành phố, ăn, đánh đập. Hãy xếp những từ trên thành các nhóm theo hai cách:
	a, Dựa vào cấu tạo (từ đơn, từ ghép, từ láy).
	b, Dựa vào từ loại ( danh từ, động từ, tính từ).
* ë bài tập này học sinh ®­îc củng cố về kiến th ... ít chín quyện với hương bưởi, béo cái béo của trứng gà, ngọt cái ngọt cña mật ong già hạn”
Hãy tìm các tính từ có trong câu văn.
Nhận xét các từ loại: cái béo, mùi thơm.
* ë bài tập này học sinh cần vận dụng kiến thức về quy tắc cấu tạo từ và ý nghĩa của từ để xác định từ loại và tìm được các tính từ trong bài là: “thơm”“béo”, “ ngọt”, “già”
Nhờ có sự kết hợp từ nªn c¸c tõ : cái béo, mùi thơm là danh từ.
6. Dạng thứ sáu: Tuỳ trong v¨n cảnh mà từ loại cũng có thể thay đổi.
	Ví dụ : Xác định từ loại của từ “danh dự” trong câu văn sau:
“ Ngay thềm lăng, mười tám cây vạn tuế tượng trưng cho một đoàn quân danh dự đứng trang nghiêm”.
* ë bài tập này học sinh phải dựa vào ý nghĩa cña từ trong văn cảnh.
 - Từ “danh dự” vốn là danh từ.
 - Trong câu văn: Từ được sử dạng để chỉ đặc điểm nên ta xếp từ “danh dự” vào từ lo¹i là tính từ.
7. Dạng thứ bảy: Thay thÕ danh từ b»ng đại từ chỉ ngôi.
Ví dụ : Thay thế danh từ bằng đại từ chỉ ngôi thích hợp để câu văn không bị lặp.
a) Một con quạ khát nước, con quạ tìm thấy một cái lọ.
b) Tấm đi qua cầu, Tấm vô ý đánh rơi chiếc giày xuống nước.
* Học sinh phải có nhận xét danh từ được lặp lại. - ë câu a là “con quạ”	 - ë câu b là “Tấm”
 Việc lặp từ làm cho câu văn không hay vậy ta có thể thay các danh từ bị lặp lại đó bằng các đại từ thích hợp. Từ “con quạ” có thể thay bằng đại từ “nó”
Từ “Tấm” có thể thay bằng từ “nàng”
8. Dạng thứ tám: Xác định chức vụ ngữ pháp của một từ loại khi nó đứng ở những vị trí khác nhau. 
 VD: Xác định từ loại của từ thật thà và chỉ rõ nó giữ chức vụ ngữ pháp trong câu.
Bạn Hà rất thật thà
Tính thật thà của bạn Hà khiến ai cũng mến.
Bạn Hà ăn nói thật thà dễ nghe.
Thật thà là phẩm chất đẹp đẽ của bạn Hà.
 ë bài tập này, học sinh dựa vào ý nghĩa của từ để xác định “thật thà” là tính từ.
- Ở câu a: từ giữ chức vụ vị ngữ
 - Ở câu b: từ giữ chức vụ định ngữ
 - Ở câu c: từ giữ chức vụ bổ ngữ
 - Ở câu d: từ giữ chức vụ chủ ngữ
9. Dạng thứ chÝn: Tổ chức các trò chơi để củng cố kiến thức từ loại.
	1- Trò chơi thứ nhất : “Ai nhanh, ai đúng”
a- Chuẩn bị: Các băng giấy có ghi sẵn từ. Hai bảng phụ có kẻ sẵn 3 cột: Danh từ, Động từ, Tính từ.
b- Cách tiến hành: Chọn hai đội chơi, mỗi đội có 5 em, xếp hai hàng. Đặt tên cho hai đội. Mỗi em sẽ nhËn một băng giấy và gắn vào cột từ loại. Đội nào nhanh chính xác sẽ thắng. Các em kh¸c cổ vũ cho hai đội chơi.
	* Mục đích của trò chơi: Củng cố kiến thứ từ loại, rèn tư duy nhanh.
	2- Trò chơi thứ hai: VD1: “ Điền danh từ” 	
a- Chuẩn bị: hai bảng phụ có chép sẵn và các băng giấy có ghi các danh từ cần điền: con diều, con sóng, con tàu, con thuyền, con mắt, con s«ng.
Các dòng thơ được chép sẵn trên bảng phụ:
 cưỡi sóng ra khơi
 chao lượn ngang trời hè vui
  dừng lại sân ga
Đầy vơi hiền hoà dòng sông
 của sổ t©m hồn.
. chë nÆng phï sa ®¾p båi.
b- Cách tiến hành: Có 2 đội thi, mçi ®éi 6 em. Nếu đội nào gắn các danh từ đúng và nhanh sẽ thắng.
	* Mục đích của trò chơi: Luyện điền nhanh danh từ dựa vào ý nghĩa của câu thơ.
VD2: “ Điền động từ”
a- Chuẩn bị: Các động từ được ghi sẵn vào các băng giấy: vỗ, nhuộm, đánh thức, dậy, rải, đánh thức. Ghi vào 2 bảng phụ hoặc 2 tờ giấy to đoạn thơ:
“ Tiếng chim . lá cành
Tiếng chim  chồi xanh  cùng
 Tiếng chim  cánh bầy ong
 Tiếng chim  nắng  đồng vàng thơm”
b- Cách tiến hành: Chọn 2 đội chơi, mỗi đội có 4 học sinh. Mỗi học sinh điền một dòng thơ cho đúng. Sau đó mỗi đội cử một bạn đọc diễn cảm đoạn thơ, biết nhấn mạnh vào các động từ vùa điền. Tính điểm mỗi đội có 2 phần : - Điền nhanh, đúng.
	 - Đọc thơ hay.
* Mục đích của trò chơi: Luyện tập sử dụng động từ đúng chỗ nhằm hoàn thiện nội dung đoạn thơ gợi tả tiếng chim buổi sớm và cảm nhận được cách dùng từ sinh động trong đoạn thơ hay.
VD3: “Điền tính từ”
a- Chuẩn bị: - Ghi các tính từ chỉ màu trắng ra các băng giấy: trắng phau, trắng bệch, trắng xoá, trắng hồng, trắng nõn, trắng bạc.
 - Viết các câu có chỗ trống trên bảng phụ. GV gắn các từ nhưng sai ý nghĩa vào chỗ trống (2 bảng gắn các từ khác nhau)
b- Cách tiến hành: Chọn 2 đội chơi, mỗi đội có 6 em. Mỗi em lên sửa lại một câu. Nếu còn thời gian các em vẫn liên tiếp lên sửa lại cho đến khi hết giờ.
* Đáp án: Tuyết rơi trắng xoá một màu
Vườn chim chiều xế trắng phau cánh cò
Da trắng bệch - người ốm o
Bé khoẻ đôi má non tơ trắng hồng
Sơn len trắng nõn như bông
Làn mây trắng b¹c bồng bềnh trời xanh.
* Mục đích của trò chơi: Luyện cách dùng tính từ chỉ màu trắng với các sắc độ khác nhau có tác dụng gợi tả. Làm giàu vốn từ chỉ màu trắng thường dùng trong các đoạn văn miêu tả.
Biện pháp 3: Thùc hµnh vËn dông tõ lo¹i vµo ®Æt c©u.
 1. Dạng thứ nhÊt: Học sinh biết vận dụng từ loại để đặt câu.
VD1: Đặt một câu có tính từ làm vị ngữ và một câu có tính từ làm định ngữ.
 * ë bài tập này học sinh phải nắm vững kiến thức về từ loại, kiến thức đặt câu ®Ó có thể đặt như sau
	- Anh bộ đội rất dũng cảm
	VN
 - Bạn Hà có chiếc cặp mới
	 ĐN
VD2: §Æt c©u c¸c c©u ghÐp cã chøa tõ “muèi” lµ danh tõ, ®éng tõ, tÝnh tõ. 
* ë bµi tËp nµy HS ph¶i n¾m v÷ng kiÕn thøc vÒ sù chuyÓn lo¹i cña tõ dùa vµo v¨n c¶nh vµ cã thÓ ®Æt c©u nh­ sau:
- “Muèi” lµ danh tõ : 
 Muèi ¨n ®­îc lµm tõ n­íc biÓn vµ nã rÊt cã lîi cho søc khoÎ con ng­êi.
- “Muèi” lµ ®éng tõ : ChÞ Hµ giái néi trî nªn chÞ muèi d­a rÊt ngon.
- “Muèi” lµ tÝnh tõ :
 Tuy «ng ®· giµ, m¸i tãc muèi tiªu, n­íc da r¸m n¾ng nh­ng «ng cßn khoÎ vµ thËt dÔ gÇn.
2. Dạng thứ hai: Học sinh biết vận dụng nh÷ng tõ, côm tõ cho s½n để đặt câu.
 VD: §Æt mét c©u ®¬n vµ 1 c©u ghÐp theo c¸c tõ sau: buæi tèi, häc bµi, míi, lµm bµi tËp, em, råi.
* ë bµi tËp nµy HS ph¶i n¾m v÷ng kiÕn thøc vÒ cÊu t¹o cña c©u ®¬n vµ c©u ghÐp ®Ó biÕt c©u ghÐp lµ c©u cã tõ 2 vÕ c©u trë lªn vµ mçi vÒ c©u cã cÊu t¹o nh­ lµ mét c©u ®¬n (mµ mçi c©u ®¬n cã 1 côm chñ - vÞ). Tõ ®ã dùa vµo c¸c tõ cã s½n HS x¸c ®Þnh tõ lo¹i cña chóng vµ t×m ra danh tõ chÝnh (chñ thÓ cña c¸c ho¹t ®éng: häc bµi, lµm bµi tËp) ®Ó ®Æt c©u ghÐp cho ®óng. Danh tõ chÝnh ®ã sÏ ®­îc lÆp l¹i ®Ó t¹o thµnh c©u ghÐp nh­ sau:
+ C©u ®¬n: Buæi tèi, em häc bµi råi míi lµm bµi tËp.
+ C©u ghÐp: Buæi tèi, em häc bµi råi em míi lµm bµi tËp.
3. Dạng thứ ba: Học sinh x¸c ®Þnh ®óng tõ lo¹i, chøc vô ng÷ ph¸p cña chóng trong c©u ®Ó ph©n biÖt tr¹ng ng÷ víi vÕ phô cña c©u ghÐp tõ ®ã x¸c ®Þnh ®óng c©u ®¬n, c©u ghÐp. 
 VD: X¸c ®Þnh tõ lo¹i vµ chøc vô ng÷ ph¸p cña c¸c c©u sau, tõ ®ã chØ ra c©u ®¬n, c©u ghÐp.
1. §Ó vui lßng bè mÑ, bÐ lu«n ch¨m häc. 3. NÕu r¸n, c¸ nµy sÏ rÊt ngon.
 §T DT DT §T §T DT TT
 (Tr¹ng ng÷) (CN) (VN) (Tr¹ng ng÷) (CN) (VN)
2. §Ó bè mÑ vui lßng, bÐ lu«n ch¨m häc. 4. NÕu mÑ r¸n, c¸ nµy sÏ rÊt ngon.
 DT §T DT §T DT §T DT TT
 (CN) (VN) (CN) (VN) (CN) (VN) (CN) (VN)
* ë bµi tËp nµy HS ph¶i thùc hiÖn 3 yªu cÇu: X¸c ®Þnh tõ lo¹i, chøc vô ng÷ ph¸p cña chóng tõ ®ã chØ ra c©u ®¬n, c©u ghÐp.
C©u 1: VÕ ®Çu: §Ó vui lßng bè mÑ lµ tr¹ng ng÷ chØ môc ®Ých nªn ®©y lµ c©u ®¬n. 
C©u 2: VÕ ®Çu: §Ó bè mÑ vui lßng lµ vÕ phô chØ môc ®Ých nªn ®©y lµ c©u ghÐp.
C©u 3: VÕ ®Çu: NÕu r¸n lµ tr¹ng ng÷ chØ ®iÒu kiÖn, gi¶ thiÕt nªn ®©y lµ c©u ®¬n.
C©u 4: VÕ ®Çu: NÕu mÑ r¸n lµ vÕ phô chØ ®iÒu kiÖn gi¶ thiÕt nªn ®©y lµ c©u ghÐp.
* GV l­u ý HS: C¸c lo¹i tr¹ng ng÷ trªn (cßn cã tr¹ng ng÷ chØ nguyªn nh©n, nh­îng bé) th­êng cã cÊu t¹o lµ 1 tõ, 1 côm tõ, kh«ng cã kÕt cÊu C- V.
4. Dạng thứ t­: HS biết vận dụng tõ lo¹i ®Ó đặt câu ghÐp theo c«ng thøc cÊu t¹o c©u.
Tõ c¸c bµi häc vÒ c©u ghÐp GV lËp thµnh mét hÖ thèng c«ng thøc ®Ó HS cã thÓ dÔ dµng vËn dông vµo qu¸ tr×nh ®Æt c©u b»ng c¸ch thay c¸c tõ lo¹i phï hîp vµo ®óng vÞ trÝ chøc n¨ng ng÷ ph¸p cña nã. VD: Trong c©u DT th­êng lµm CN, nÕu lµm VN th× ph¶i ®øng sau tõ “lµ”, §T, TT th­êng lµm VN(TT còng cã thÓ lµm CN). Nh÷ng c©u ghÐp mµ c¸c vÕ c©u ®­îc ng¨n c¸ch nhau b»ng dÊu phÈy, dÊu chÊm phÈy, dÊu 2 chÊm; kh«ng cã quan hÖ tõ th× kh«ng cÇn c«ng thøc.
* C«ng thøc 1. (Ch¼ng nh÷ng, kh«ng chØ, kh«ng nh÷ng) C1V1 mµ C2 (cßn) V2.
Tõ c«ng thøc nµy GV h­íng dÉn HS ®Æt c©u theo 2 c¸ch sau:
C¸ch 1: C1(Ch¼ng nh÷ng, kh«ng chØ, kh«ng nh÷ng) V1 mµ C2 (cßn) V2.
VD: Lan ch¼ng nh÷ng häc giái mµ b¹n Êy cßn h¸t rÊt hay.
 Khi cïng chØ mét ®èi t­îng ®Ó tr¸nh bÞ lÆp ta cã thÓ l­îc bá bít C2 nh­ ë c¸ch sau:
C¸ch 2: C1(Ch¼ng nh÷ng, kh«ng chØ, kh«ng nh÷ng) V1 mµ cßn V2.
VD: Lan ch¼ng nh÷ng häc giái mµ cßn h¸t rÊt hay.
* C«ng thøc 2. Thµ (r»ng) C1V1 cßn h¬n C2V2.
VD: Thµ em xin lçi tr­íc cßn h¬n ®Ó mÑ ph¸t hiÖn ra m×nh bÞ ®iÓm xÊu.
 Ngoµi ra cßn cã mét sè c«ng thøc kh¸c cã thÓ vËn dông vµo trong qu¸ tr×nh ®Æt c©u mµ GV cã thÓ h­íng dÉn HS. 
4 . KÕt qu¶ ®èi chøng:
 Qua việc cung cấp kiến thức cơ bản về từ loại và cho học sinh thực hành các dạng bài tập về xác định và sử dụng từ loại vµo ®Æt c©u. Tôi nhận thấy hÇu hÕt c¸c em rÊt yªu thÝch, håi hép chê ®ãn m«n häc vµo thø 3 vµ thø 5 hµng tuÇn, chÊt l­îng t¨ng lªn râ rÖt. 
Cô thÓ: 
 1. Học sinh đã nắm vững về thuật ngữ từ loại.
Phân biệt các từ loại cơ bản: danh từ, động từ, tính từ nhanh, chính xác.
Biết sử dụng các từ loại trong câu văn đúng chỗ, ph©n biÖt vµ ®Æt ®­îc c©u ®¬n, c©u ghÐp ®óng ng÷ ph¸p vµ hay vÒ néi dung.
Tự tin, hào hứng khi học đến phần này.
Kết quả môn học được nâng cao. Cô thÓ nh­ sau :
Sè HS cña líp : 
 24 em
Tr­íc khi ¸p dông
Sau khi ¸p dông
Sè HS
%
Sè HS
%
Giái
2
8,3
6
25,1
Kh¸
5
20,8
8
33,3
Trung b×nh
11
45,8
 9
37,5
YÕu
6
25,1
1
4,1
5 . Bµi häc:
	Tõ kÕt qu¶ ®¹t ®­îc ë trªn t«i rót ra kÕt luËn : 
 Lớp 5 là lớp cuối cấp của bậc tiểu học nªn các em cần có kiến thức vững chắc về từ Tiếng Việt để có thể học tốt ở trung học cơ sở. Là một giáo viên tiểu học, tôi đã lưu ý nghiên cứu nội dung và phương pháp truyền thụ, có một hệ thống các bài tập giúp học sinh thực hành để củng cố kiến thức này. Đặc biệt luôn phải lấy học sinh làm trung tâm, khuyến khích các em tìm tòi và tự rút ra những kết luận cho mình. Có như vậy, các em mới nhớ kỹ, nhớ lâu những kiến thức mới khám phá. Đặc biệt, tôi rất chú ý thời điểm và thời lượng tung ra các dạng bài tập và tổ chức các trò chơi phù hợp. Vì vậy nên bước đầu ®· có những kết quả trong giảng d¹y Tiếng Việt.
 Trªn ®©y lµ mét sè kinh nghiÖm nhá t«i ®· rót ra trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u líp 5 ®· cã nh÷ng thµnh c«ng song vÉn kh«ng tr¸nh khái hạn chế. Tôi rất mong được sự đóng góp ý kiến của Héi ®ång khoa häc tr­êng, ngµnh GD Quú Hîp vµ các bạn đồng nghiệp ®Ó s¸ng kiÕn kinh nghiÖm hoµn thiÖn h¬n. 
 T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! 
 Thä Hîp, ngµy 20 th¸ng 4 n¨m 2008 
 Ng­êi viÕt 
 NguyÔn ThÞ Hoa