BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NỀN NẾP HỌC TẬP CHO HỌC SINH LỚP 5 I. ĐẶT VẤN ĐỀ Nền nếp là những việc làm, những thói quen tốt trong học tập, sinh hoạt của bản thân mỗi học sinh. Là khởi đầu của hành vi đạo đức thông qua việc chấp hành những qui định của lớp, nội quy của trường. Biết làm những việc mang lại lợi ích cho lớp, cho mình. Nền nếp lớp học là nhân tố quyết định chất lượng học tập của học sinh. Học sinh đùa giỡn nói chuyện riêng hoặc mất trật tự thì bản thân các em sẽ không tiếp thu được bài còn làm ảnh hưởng đến cả lớp, làm giáo viên mất nhiều thời gian ổn định, khó đảm bảo chất lượng giờ dạy. Rèn nền nếp lớp cũng chính là rèn nền nếp cho từng cá nhân học sinh, giúp các em có thói quen tốt trong sinh hoạt, học tập, biết làm chủ bản thân sau này. Ngược lại, mỗi học sinh biết điều chỉnh mình sẽ tác động tích cực đến nền nếp lớp. Các em biết điều gì nên làm và không nên làm để hòa đồng cùng các bạn. Qua đó sẽ hình thành tính tự giác, tinh thần tập thể trong các em. Để xây dựng lớp học có nền nếp, giúp các em có thói quen tốt bây giờ và sau này, đồng thời để đảm bảo chất lượng giáo dục, tôi xin đưa ra kinh nghiệm về: “Biện pháp nâng cao chất lượng nền nếp học tập cho học sinh lớp 5”. II. NỘI DUNG 1. Thực trạng - Lớp tôi chủ nhiệm với số lượng học sinh 34/21 nữ, trong đó 07 em hộ nghèo, 02 em cận nghèo, nhiều em phải sống với ông bà vì cha mẹ đi làm công nhân ở xa. mỗi em có một hoàn cảnh khác nhau nên cũng gây khó khăn trong công tác giáo dục các em. * Tôi tiến hành khảo sát thời điểm hiện tại như sau: Tổng số Thực hiện tốt Chưa thực hiện tốt HS nền nếp lớp nền nếp lớp SL TL SL TL 34 em 18 em 52,94% 16 em 47,06% 1.1. Thuận lợi - Được sự quan tâm chỉ đạo sâu sát của Ban giám hiệu nhà trường đã tạo mọi điều kiện để tôi làm tốt công tác chủ nhiệm lớp. - Cơ sở vật chất đảm bảo cho việc dạy 2 buổi/ngày. 2 - Học sinh chăm ngoan, lễ phép, có ý thức tự giác, tự quản cao. - Phụ huynh quan tâm, ủng hộ nhiệt tình trong các hoạt động. 1.2. Khó khăn - Một số em còn ham chơi, ý thức học tập chưa bền vững. - Một số phụ huynh ít gặp gỡ giáo viên trao đổi về tình hình học tập của con em mình. 1.3. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên - Học sinh lớp 5 là lứa tuổi đang bước vào tuổi dậy thì nên ngoài những thay đổi về thể chất, các em cũng có nhiều thay đổi về tâm lý, thích hiếu động, thích bắt chước, tự do, khó làm chủ bản thân. Bên cạnh do được nuông chiều từ phía gia đình nên dẫn đến tự do quá trớn. - Phụ huynh tập trung phát triển kinh tế gia đình nên ít quan tâm, chăm lo đến việc học tập và giáo dục đạo đức cho con em mình. 2. Biện pháp thực hiện 2.1. Thành lập và bồi dưỡng ban cán sự lớp 2.1.1. Bầu Ban Cán sự lớp. Việc đầu tiên là chọn 1 em làm lớp trưởng phụ trách chung, 1 em làm lớp phó phụ trách học tập, 1 em lớp phó văn nghệ, 1 em lớp phó lao động, thể dục thể thao. Tôi chia lớp thành 4 tổ, mỗi tổ chọn 1 em nhanh nhẹn, học giỏi làm tổ trưởng và 1 em làm tổ phó. Tôi muốn tạo dựng và rèn luyện cho các em thể hiện tinh thần dân chủ và ý thức trách nhiệm đối với tập thể, nên tổ chức cho các em ứng cử và bầu cử để chọn lựa Ban Cán sự của lớp. Tiến trình bầu chọn Ban Cán sự lớp được diễn ra như sau: - Trước hết, tôi phân tích để các em hiểu rõ về vai trò và trách nhiệm của người lớp trưởng, lớp phó, tổ trưởng, tổ phó. - Khuyến khích các em xung phong ứng cử và đề cử. Tổ chức cho các em bầu chọn bằng hình thức biểu quyết. Sau đó cả lớp bầu chọn 12 học sinh tiêu biểu là Ban Cán sự của lớp. 2.1.2. Phân công nhiệm vụ cụ thể cho Ban Cán sự lớp. Sau khi đã bầu chọn được Ban Cán sự của lớp, tôi giao nhiệm vụ cụ thể cho từng em như sau: * Nhiệm vụ của lớp trưởng là phụ trách chung. 3 - Điểm danh và ghi sĩ số của lớp vào góc trên (bên phải bảng) ngay sau khi xếp hàng vào lớp. - Theo dõi, kiểm tra mọi hoạt động của lớp hàng ngày để báo cáo trong tiết sinh hoạt cuối tuần. - Điều khiển các bạn xếp hàng ra vào lớp, xếp hàng chào cờ đầu tuần, xếp hàng tập thể dục giữa giờ. - Giữ trật tự lớp khi giáo viên chữa bài, khi giáo viên có việc phải ra khỏi lớp, khi lớp chào cờ đầu tuần và dự các buổi lễ trong năm học. - Phụ trách việc mượn và trả sách tham khảo, truyện tranh cho thư viện. - Đề nghị giáo viên tuyên dương những bạn có thành tích tốt, phê bình cá nhân còn vi phạm. * Nhiệm vụ của lớp phó học tập là phụ trách học tập: - Tổ chức 15 phút đầu giờ để truy bài; hướng dẫn các bạn chậm tiếp thu kiến thức, chia sẻ kết quả học tập và giúp đỡ với những bạn khó khăn. - Điều khiển các bạn trao đổi, thảo luận hoặc trả lời câu hỏi trong tiết học khi giáo viên yêu cầu. - Theo dõi việc học tập của lớp (bạn nào tích cực, bạn nào thụ động, bạn nào còn vi phạm,...) - Làm thay mọi việc của lớp trưởng khi lớp trưởng vắng mặt hoặc nghỉ học. * Nhiệm vụ của lớp phó văn nghệ là phụ trách văn nghệ: - Tổ chức cho lớp hát văn nghệ đầu giờ và cuối giờ sau mỗi buổi học (hoặc có thể thế thay đọc 5 Điều Bác Hồ dạy) - Theo dõi, kiểm tra mọi hoạt động của lớp hàng tuần ở tiết Âm nhạc (Bạn nào học tốt, bạn nào học chưa tốt,... ) - Vận động các bạn tham gia phong trào mà trường phát động. * Nhiệm vụ của lớp phó lao động là phụ trách lao động, thể dục thể thao: - Phân công, theo dõi và kiểm tra các bạn trực nhật công trình phần việc hàng ngày và chịu trách nhiệm tắt đèn, quạt khi ra về. - Theo dõi, kiểm tra các bạn khi tham gia các buổi lao động do trường, lớp tổ chức. - Theo dõi, kiểm tra các bạn khi tham gia các tiết học môn Thể dục chính khoá và thể dục giữa giờ. 4 - Đôn đốc, nhắc nhở các bạn có nằm trong đội tuyển điền kinh tích cực tập luyện để đạt kết quả tốt. * Nhiệm vụ của các tổ trưởng là kiểm tra mọi hoạt động học tập hằng ngày của tổ mình như: việc chuẩn bị bài vở, đồ dùng học tập khi đến lớp, nền nếp lớp học, giữ gìn sách vở và phối hợp tốt với lớp trưởng, lớp phó. (Có sổ theo dõi chấm điểm thi đua). * Nhiệm vụ của các tổ phó là làm thay mọi việc của tổ trưởng khi tổ trưởng vắng mặt hoặc nghỉ học. 2.2. Xây dựng nội quy lớp học Lớp học có nền nếp là lớp học thực hiện tốt nội quy của lớp học. Do đó giáo viên phải xây dựng tốt nội quy lớp học. Với học sinh lớp 5 các nội quy phải ngắn gọn, dễ hiểu, cụ thể. Tôi thường xuyên nhắc nhở để HS thực hiện tốt các nội dung như sau: + Thực hiện tốt nhiệm vụ học tập, rèn luyện theo chương trình, kế hoạch của nhà trường. + Trong lớp phải giữ trật tự, chăm chú nghe giảng bài, làm bài tập đầy đủ. + Thực hiện tốt rèn luyện thân thể, giữ gìn vệ sinh trường, lớp, cá nhân. + Tham gia đầy đủ các hoạt động tập thể của nhà trường, của lớp, của Đội. + Giữ gìn, bảo vệ tài sản của nhà trường, nơi công cộng. + Biết kính trọng cha mẹ, thầy giáo, cô giáo, cán bộ, nhân viên của nhà trường và những người lớn tuổi. + Đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau trong học tập, rèn luyện. Ngoài ra ở lứa tuổi của các em học sinh lớp 5 đã bắt đầu có những chuyển biến về tâm sinh lí nên tôi phải: + Nghiêm khắc với chính bản thân mình và học sinh bằng cách sửa chữa, chấn chỉnh ngay những gì không phù hợp trong quá trình học tập, sinh hoạt. + Luôn tạo uy tín với cha mẹ học sinh, học sinh, nhất là trở thành chỗ dựa tinh thần cho các em. + Tôi luôn tôn trọng học sinh, luôn công bằng, thẳng thắn, gần gũi với học sinh nhưng cũng không thiếu sự cương quyết khi cần thiết. Nhờ đó, giúp các em tự giác sửa chữa những thiếu sót và sai lầm, tự thay đổi và phấn đấu vươn lên trong học tập để trở thành người học sinh toàn diện. 5 Trong tiết học, tôi luôn dành thời gian quan tâm, giúp đỡ đối tượng học sinh chậm tiếp thu hay nghịch ngợm. Thông qua mỗi bài học tôi còn giáo dục thái độ, tình cảm cho học sinh và giáo dục các em một số kỹ năng cơ bản như: Tai nạn thương tích; đuối nước; điện giật; ngộ độc thực phẩm; bị động vật cắn; bị xâm hại; phòng, chống các tệ nạn xã hội đặc biệt là bạo lực học đường. Bên cạnh đó tôi thực hiện giảng dạy lồng ghép kỹ năng sống theo quy định nhằm hình thành cho các em các kỹ năng cơ bản: Kỹ năng tự nhận thức; kỹ năng giao tiếp; kỹ năng suy nghĩ, sáng tạo; kỹ năng ra quyết định; kỹ năng làm chủ bản thân; kỹ năng trình bày ý kiến, ... Khi nền nếp đã được thấm nhuần vào từng cá nhân học sinh thì các em sẽ tự giác trong các hoạt động học tập cũng như vui chơi. 2.3. Rèn tác phong nhanh nhẹn, trật tự, ý thức học tập. Tác phong nhanh nhẹn hay chậm chạp phần lớn là do thói quen làm việc hằng ngày của các em tạo nên vì thế giáo viên phải rèn tác phong làm việc nhanh nhẹn, khoa học từ việc chuẩn bị đồ dùng học tập cho từng môn học, từng hoạt động học tập. VD: Sách vở để dưới ngăn bàn, cuốn nào học trước để trên, cuốn nào học sau để dưới. Hướng dẫn HS xếp hàng, ra vào lớp trật tự tránh chen lấn ồn ào, mất an toàn. VD: Xếp hàng theo tổ, tổ nào xếp hàng nhanh, thẳng, trật tự cho vào trước hoặc được về trước. Tôi thường xuyên để các em thi đua với nhau trong từng hoạt động và thực hiện các hoạt động học tập theo hiệu lệnh. Rèn cho các em thói quen làm việc bằng tay và mắt. Khi các em viết xong bài hay làm xong việc gì đó thì phải đưa tay báo hiệu. VD: Đưa tay phát biểu hoặc báo hiệu viết, làm song bài bằng tay trái khuỷu tay để sát mặt bàn, các ngón tay thẳng, khép lại với nhau hướng bàn tay về phía bên phải. Với nền nếp đó tôi biết được tốc độ làm việc của các em để điều chỉnh hoạt động học tập cho hợp lý. Các hoạt động học tập được qui định bằng ký hiệu ở bảng lớp, ví dụ: S/52 (sách giáo khoa trang 52), đặt thước ngang, xoay thước: 2 dãy kiểm chéo nhau. Thảo luận nhóm bốn thì học sinh ở bàn chẵn sẽ chạy lên bàn lẻ phía trước. Gõ thước 1 nhịp bắt đầu thảo luận, gõ 2 nhịp kết thúc 6 Với các em hay nghịch, em học yếu tôi khéo léo sắp xếp các em một chỗ ngồi thích hợp để dễ quản lí và tạo cơ hội cho các em nầy tham gia các hoạt động học tập nhiều hơn (vừa sức các em), cũng là tạo cơ hội để khen ngợi, khuyến khích giúp các em tự tin và học tập tích cực hơn. Trong vài tuần đầu tôi vừa ra kí hiệu vừa nhắc nhở để các em hoạt động nhịp nhàng. Sau đó tôi không nhắc mà chỉ ra kí hiệu. Nếu có em nào thiếu chú ý hoặc nói chuyện riêng trong lúc giảng bài tôi sẽ dừng lại để thầm nhắc nhở. Như vậy các em sẽ biết mà tự điều chỉnh lại mình. Hạn chế việc la rầy hoặc gõ thước để ổn định học sinh. Tôi kết hợp các phương pháp dạy học một cách linh hoạt, mềm dẻo, tạo không khí vui nhộn đôi khi pha chút hài hước sẽ làm cho lớp học bớt căng thẳng mà kéo các em chú ý hơn vào bài học. Không nên để các em có thời gian “rảnh” mà phải luôn thu hút các em vào trong tiết học bằng mọi hình thức thì sẽ khắc phục tình trạng mất trật tự một cách nhanh chóng. 2.4. Giáo dục ý thức tự học, tự quản Để lớp học nền nếp, ngoài vai trò của GV thì vai trò của ban cán sự lớp hết sức quan trọng. Vì thế tôi giao quyền cho Ban cán sự lớp trước tập thể lớp để các em biết rằng không nghe theo sự hướng dẫn, điều khiển của Ban cán sự tức là không biết nghe lời thầy (cô). Tạo cơ hội cho các em thực hành và giáo viên quan sát, điều chỉnh hành vi thái độ của một số em có biểu hiện chưa tốt. Thực hiện vài lần như vậy và điều chỉnh hành vi thái độ cho các em thì các em sẽ nghĩ rằng thầy (cô) luôn dõi theo từng hành vi, cử chỉ của mình. Bên cạch đó GV có những quy định về thưởng, phạt công minh, tuyên dương, khen thưởng kịp thời. Khích lệ động viên các em để các em cảm thấy mình trưởng thành, tự tin hơn trong học tập. Giáo dục ý thức tự học, tích cực phát biểu trong giờ học giúp các em tự tin hơn trong học tập từ đó các em mới phát huy được khả năng sáng tạo. 2.5. Giáo dục ý thức vệ sinh cá nhân, vệ sinh trường lớp: * Vệ sinh cá nhân: Tuyên truyền, nhắc nhở học sinh giữ vệ sinh cá nhân như thường xuyên tắm gội; quần áo gọn gàng, sạch sẽ, phù hợp với thời tiết; đầu tóc chải gọn gàng; móng tay, móng chân được cắt ngắn; rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn hoặc sau khi đi vệ sinh; 7 Thường xuyên kiểm tra vệ sinh cá nhân trước khi vào lớp và đưa nội dung này vào các buổi sinh hoạt hàng tuần. Nhắc nhở học sinh thực hiện vệ sinh, sắp xếp đồ dùng học tập gọn gàng, sạch sẽ. * Vệ sinh trường, lớp: Vào đầu giờ và cuối giờ học dọn vệ sinh lớp học sạch sẽ. Khi vào giờ học không mang theo các loại nước uống có màu, có đường bởi nó dễ làm bẩn lớp học. Hết giờ học phải dọn vệ sinh hộc bàn. Không được bỏ rác xuống sàn lớp, hộc bàn hay các góc phòng học. Bàn ghế phải được sắp xếp ngay ngắn. Phân công và tổ chức HS làm vệ sinh trường lớp mỗi ngày để cùng nhau bảo vệ khuôn viên trường học, lớp học không rác bẩn. Lớp có 4 tổ thì phân công 1 tổ trực nhật lớp, 3 tổ còn lại làm vệ sinh sân trường. GV giao quyền cho cán sự lớp phân công cụ thể từng thành viên để thực hiện nhiệm vụ. Có luân phiên các tổ tực nhật lớp để đảm bảo sự công bằng. Cuối mỗi tuần làm tổng vệ sinh 1 lần. Tuyên truyền về vệ sinh trường lớp qua các buổi sinh họat dưới cờ, sinh hoạt tập thể cuối tuần. Luôn tuyên dương, phê bình kịp thời. 2.6. Kết hợp với gia đình học sinh, giáo viên bộ môn và các đoàn thể trong nhà trường Tôi thường xuyên thông tin tình hình học tập, rèn luyện của học sinh với gia đình bằng nhiều hình thức như: gặp gỡ trực tiếp, thông qua điện thoại hoặc zalo cá nhân. Tuyên truyền đến cha mẹ học sinh hưởng ứng tốt phong trào “Tiếng kẻng học bài” để cha mẹ quản lý việc học ở nhà của con em mình. Kết hợp chặt chẽ với giáo viên bộ môn ngay từ tuần đầu. Trao đổi tình hình chung của lớp với GV bộ môn và những quy định chung của lớp để GVBM nắm và thực hiện theo nền nếp đã có. Phối hợp với GV TPT Đội để các em được tham gia các hoạt động Đội, đượ giao lưu, học hỏi nhiều điều hay, kỹ năng giao tiếp từ đó các em tự tin, mạnh dạn hơn trong học tập, góp phần nâng cao chất lượng lớp học. Vì các hoạt động của Đội đều mang tính thi đua, đưa vào xếp loại nên nó phát huy được tính tự giác của các em. 3. Kết quả đạt được Qua một thời gian áp dụng các biện pháp nêu trên, tôi nhận thấy kết quả đạt được thật sự khả quan như sau: 8 Các em đã thực hiện tốt nền nếp lớp học, 100% học sinh chấp hành tốt nội quy trường lớp. Trong giờ học các em chú ý nghe giảng; 100% học sinh đi học chuyên cần, đúng giờ. Các nền nếp vệ sinh, thể dục, hoạt động Đội đều nghiêm túc, có chất lượng. Vệ sinh cá nhân và vệ sinh trường lớp sạch sẽ. Trong lớp xây dựng được nhiều đôi bạn tốt, chất lượng học tập chuyển biến tích cực hơn. Học sinh biết tự điều chỉnh mình cũng như nhắc nhở nhau để giữ nền nếp lớp. Hàng tuần lớp được tuyên dương trong sinh hoạt dưới cờ. Các hoạt động học tập, sinh hoạt của lớp đã nhịp nhàng; trật tự, thể hiện tốt ở các giờ tự học. Giáo viên đã thấy nhẹ nhàng hơn trong các giờ dạy. Không khí lớp học vui hơn, gần gũi thân thiện hơn. * Kết qủa thời điểm hiện tại như sau: Thực hiện tốt Thực hiện chưa tốt Tổng số nền nếp lớp nền nếp lớp HS SL TL SL TL 34 em 31 em 91,18% 3 em 8,82% - Duy trì sĩ số lớp 100% - Về tham gia các phong trào: + “Giữ vở sạch - Viết đúng, viết đẹp” có 10 em đạt giải vòng trường, 04 em đạt giải vòng thị xã (1giải Nhất, 1 giải Nhì và 2 giải Ba), 2 em được chọn dự thi vòng tỉnh). + Có 01 em dự thi điền kinh vòng thị xã. + Thi Trạng nguyên Tiếng Việt: Vòng trường đạt 10 em. 4. Khả năng ứng dụng Biện pháp nâng cao chất lượng nền nếp học tập cho học sinh lớp 5, đã được thực hiện tại lớp tôi chủ nhiệm đem lại hiệu quả cao. Biện pháp này cũng đã được tổ chức, triển khai chuyên đề trong khối 5 tại trường Tiểu học Phong Tân và được đồng nghiệp ghi nhận, áp dụng tại lớp mình chủ nhiệm đem lại hiệu quả cao. Vì vậy biện pháp này có thể được áp dụng rộng rải cho tất cả các đối tượng HS ở một số trường Tiểu học. Những năm tiếp theo tôi sẽ nghiên cứu tiếp để giúp học sinh có nền nếp học tập tốt hơn nữa. Bên cạnh đó, tôi sẽ tích lũy thêm một số kinh nghiệm mới để có thêm kinh nghiệm trong công tác chủ nhiệm. 9 III. KẾT LUẬN 1. Kết luận Công tác xây dựng nền nếp cho học sinh là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của người giáo viên chủ nhiệm. Nền nếp là chìa khóa, là nhân tố quyết định chất lượng học tập của học sinh. Nếu nền nếp được xây dựng và rèn giũa ngay từ đầu năm một cách nghiêm túc và có hiệu quả thì sẽ tạo bước đi vững chắc cho các em trong việc học tập. Rèn nền nếp học tập cũng là rèn kĩ năng sống cho các em, giúp các em biết điều chỉnh hành vi để thích nghi trong cuộc sống sau này. 2. Bài học kinh nghiệm Để xây dựng tốt nền nếp lớp học GV cần: - GV chủ nhiệm là “người dẫn đường”, định hướng, trợ giúp cho các em thực hiện tốt các nhiệm vụ. Chính các em là những người thay GV chủ nhiệm điều hành mọi hoạt động của lớp và luôn theo sát các thành viên trong lớp. Có được nền nếp sẽ giúp học sinh có kĩ năng học tập tốt hơn. - Vận dụng linh hoạt các biện pháp rèn kĩ năng xây dựng nền nếp lớp tự quản, sử dụng các phương pháp giáo dục, rèn luyện nền nếp phù hợp với từng đối tượng HS. - Bên cạnh đó GV phải luôn là tấm gương sáng cho các em noi theo, luôn gần gũi chia sẻ với các em để nắm được tâm tư mong muốn của các em, từng bước đưa các em vào nền nếp học tập. - Tạo không khí lớp học cởi mở, thân thiện với các em, dần đưa các em vào nền nếp học tập thông qua các hoạt động, các hình thức tổ chức tiết học cũng như các hoạt động khác. Trên đây là biện pháp xây dựng nền nếp học tập cho HS lớp 5. Cách làm mà tôi đưa ra không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong ban giám khảo đóng góp ý kiến để bản thân tôi có thêm kinh nghiệm trong công tác chủ nhiệm./. Tôi xin chân thành cảm ơn! Phong Tân, ngày 18 tháng 01 năm 2023 Xác nhận BGH Người viết Trương Vũ Phương
Tài liệu đính kèm: